Protestantlik

PROTESTANTLIK

Reja:

1. 
   Protestantlik (Protestantizm)ning yuzaga kelishi va sektalari
   
2. 
   Lyuteranlik
   
3. 
   Kalvinizm
   
4. 
   Baptistlik
   
5. 
   Pyatidesyatniklar
   
6. 
   Novoapostol cherkovi
   

Protestantlik (Protestantizm)ning yuzaga kelishi va sektalari

Protestantlik (Protestantizm) (lot. norozi bo‘lish, kelishmaslik) – XVI asrda katoliklik yo‘nalishidan ajralib chiqqan xristianlikdagi uch asosiy yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. U XVI asrda Evropada katoliklarga qarshi qaratilgan Reformatsiya harakati bilan bog‘liq ko‘plab mustaqil cherkovlar va sektalarni o‘z ichiga oladi.

Protestantlik AQSH, Germaniya, Buyuk Britaniya, Niderlandiya, Kanada, SHveysariya, Skandinaviya mamlakatlari, Latviya, Estoniyada keng tarqalgan. Bugungi kunda protestantlar soni taxminan 647 millionni tashkil etadi.

Katolik cherkovi tomonidan XV-XVI asrlarda indulgensiya savdolarining avj oldirilishi oqibatida cherkovning xalq orasida obro‘si tushib bordi. SHunday bir vaziyatda, 1517 yil 31 oktyabrda Vittenberglik ruhoniy Martin Lyuter shahar sobori darvozasiga indulgensiyalar savdosini tanqid qilgan 95 moddadan iborat tezislarini osib qo‘yadi.

Lyuter xristianlik aqidalari hammaga to‘liq tushunarli bo‘lishi uchun Bibliyaning zamonaviy tillarga tarjima qilinishi, cherkovdagi diniy xizmatlar ona tilida olib borilishi tarafdori edi. Ba’zi knyazlar va shahar vakillari lyuteranlikning tarqalishini cheklashga qaratilgan ayrim harakatlarga qarshi ekanliklarini bildirib “Protestatsiya”ga imzo chekdilar. Protestantlik degan nom mana shundan kelib chiqqan.

Protestantlik xudoning mavjudligi, uning uch qiyofada namoyon bo‘lishi, ruhning abadiyligi, jannat va do‘zax, vahiy va ilohiy taqdir to‘g‘risidagi umumxristian aqidalarini tan oladi.

SHu bilan birga, protestantlik:

- cherkov va ruhoniylarning e’tiqod qiluvchilar bilan xudo orasidagi vositachi ekanini inkor etadi;

- cherkov ierarxiyasi, ruhoniylar va oddiy kishilar orasidagi tabaqalanishni rad qiladi;

- monaxlik, avliyolar, xoch va ikonalarga sig‘inishni noto‘g‘ri deb hisoblaydi;

- ko‘p mablag‘ talab qiladigan tadbirlarni asossiz deb biladi;

- selibat (ruhoniylarning uylanmasligi)ni inkor etadi.

Protestant yo‘nalishlari bir-biridan u yoki bu jihatlariga ko‘ra farqlansada M.Lyuter tomonidan katolik cherkovi ta’limotiga qarshi keskin tarzda bayon etilgan:

- o‘z e’tiqodi bilan najot topish;

- e’tiqod qiluvchilarning barchasi ruhoniy bo‘lishi, ya’ni har bir cho‘qintirilgan inson cherkov yordamisiz o‘zi xudo bilan muloqotda bo‘lishi, toat-ibodat qilishi, va’z o‘qishi mumkinligi;

- “Bibliya”ning oliy nufuzi, uni o‘qish, o‘rganish va tafsir qilish e’tiqod qiluvchining birinchi majburiyati ekani haqidagi 3 tamoyil ularning barchasi tomonidan birday tan olinadi va ular protestantlikning asosiy qoidalari hisoblanadi.

Protestantlikning ilk shakllari: lyuteranlik, svinglichilik, kalvinizm, unitarizm va sotsinchilik, anabaptizm, mennonitlik va anglikanlik edi. Hozirgi vaqtda protestantlik dunyoning barcha qit’alarida keng tarqalgan. Uning jahon markazi AQSHda, bu erda baptist, adventist, Iegova shohidlari va boshqalarning qarorgohlari joylashgan.