O’zbek filologiyasi fakulteti 401-guruh talabasi Boymatov Sunnatillaning Zamonaviy o’zbek adabiyoti va adabiy jarayon fanidan yozgan 2- oraliq nazorat ishi Savollar

O’zbek filologiyasi fakulteti 401-guruh talabasi Boymatov Sunnatillaning Zamonaviy o’zbek adabiyoti va adabiy jarayon fanidan yozgan 2- oraliq nazorat ishi

Savollar:

1. 
   O’zbek romanchiligi va uning taraqqiyot omillari haqida yozing
   
2. 
   Badiiy asarni tahlil qilish metodlari haqida tushuncha bering
   
3. 
   Shodmonqul Salom va Nurilla Chori haqida fikrlaringizni qisqacha yozing
   
4. 
   Istiqlol davrida yaratilgan romanlardan birining tahlili (ixtiyoriy)
   

Javoblar:

1. 
   O’zbek romanchiligi asoschisi Abdula Qodiriy hisoblanadi. Qodiriy tomoniddan yaratilgan “O’tkan kunlar” va Mehrobdan chayon” romanlari o’zbek adabiyitning Benazir namunasi sifatida millionlab adabiyot ixlosmandlari yuragidan hanuzgacha joy olib kelmoqda. Abdulla Qodiriy tom ma’noda o’zbek romanchiligi poydevorini yaratgan shaxs hisoblanadi. Undan so’ng o’zbek adabiyotida minglab bir-biridan ajoyib romanlar yaritildi. Bugungi kunda ham o’zbek romanchiligi rivojlanishdan to’xtagan emas. Bugungi kunda o‘zbek romanchiligi o‘z taraqqiyotining polifonik bosqichiga yetib keldi.Endilikda, mavzuning dolzarbligi, voqyealarning qiziqarli yoxud tilning shirali ekani romanni o‘qishli qilgani holda, uning umrzoqligini ta'minlay olmasligi
   

mumkinligi anglab yetildi. Zamonaviy o‘zbek romani muallifidan har bir

qahramonini tushunish va aks ettirishning birovnikiga mutlaqo o‘xshamaydigan

konsepsiyasiga ega bo‘lish talab qilinadi. Muhammad Alining “Ulug‘ saltanat” tetralogiyasining uchinchi kitobi, Omon Muxtorning “Xotin podshoh” va “Muhabbat o‘limdan kuchli”, Ahmad A'zamning “O‘zi uylanmagan sovchi”, Isajon Sultonning “Boqiy darbadar”, Jumaqul Qurbonovning “Sardoba”, Zulfiya Qurolboy qizining “Mashaqqatlar girdobi”, Nurilla Abbosxonning “Sho‘rqishloq”, Abduqayum Yo‘ldoshning “Bankir” romanlari tobora shaxslashib borayotgan millat vakillarining ichki olamidagi turli ziddiyatlarni ko‘rsatishga bag‘ishlangani bilan ajralib turadi.

Undan tashqari Ulug’bek Hamdamning “Na’matak” mini romani, Isajon Sultoning “Genetik” romani, Nazar Eshonqulning “Go’ro’g’li”, Xurshid Do’stmuhammadning “Donishmand Sizif” romanlari ham o’zbek romanchiligi rivojiga sezilarli hissa qo’shdi

2. 
   Badiiy asar tahlili ikki xil yo’nalishda amalga oshiriladi.
   

1. 
   Kontekstual – asarga muallif tomonidan yuklangan mazmunni tushunishga yo’l ochadi
   

2. 
   - Immanent tahlil – asarda tasvirlangan narsalarga (undagi muallif obraziga) tayangan holda o’quvchiga o’z mazmunini shakllantirish imkonini beradi.
   

Har ikkala yo’nalishning ham o’ziga xis tahlil metodlari bor. Quyida shularni ko’rib chiqamiz. Badiiy asarni kontektual tahlil qilishda unga turli jihatlardan yondashish mumki, shu asosda bir qator tahlil metodlari haqida to`xtalish mumkin. Ular quyidagilar :

1. 
   Sotsiologik tahlil metodi tadqiqotchini badiiy asar voqeiligi bilan real voqeilik munosabatlari, uning tarixan haqqoniylik darajasi, hayot haqiqati bilan badiiy haqiqat munosabati kabi masalalarni o`rganishga yo`naltirilgan.
   
2. 
   Tarixiy- madaniy tahlil metodi badiiy asarni milliy madaniy an’analar, shuningdek , davr adabiy-madaniy kontesida o`rganishga qaratilgan.
   
3. 
   Qiyosiy metod badiiy asarni boshqa asarlar bilan qiyosan tahlil qilishni nazarda tutadi.
   
4. 
   Biografik metod badiiy asarni muallif hayoti bilan bog`liq holda tahlil qilishni na`zarda tutadi.
   
5. 
   Ijodiy-genetik metod biografik metodga yaqin bo`lib, badiiy asarning ijodiy tarixini o`rganishni maqsad qiladi.
   

Immanent tahlil metodlari sifatida struktural, stilistik va semiotik metodlarni ko’rsatish mumkin

Yuqoridagi metodlar badiiy asarning tashqi tomandan nazar tashlash bo`lib, ularning bari asarda qo`llaniladi. Ma`lum bir metodlar asarda ustun bo`lishi mumkin. Qolgan metodlar esa ularni to`ldiradi.

3.