O’pkada gazlar almashinuvi

VETERINIYA PROFILAKTIKASI VA DAVOLASH FAKULTETI

108-GURUH TALABASI

USMONOVA LOBARNING

MUSTAQIL ISH TAQDIMOTI

O’pkada gazlar almashinuvi

• O’pkada gazlar almashinuvi. O’pkada kislorod alveolyar havodan qonga o’tsa, karbonat angidrid gazi qondan o’pkaga o’tadi. Gazlarning harakatlanishi diffuziya qonuniyatlari asosida ya’ni bu qonuniyatlarga asosan gaz parsial bosimi yuqori bo’lgan muhitdan, parsial bosim past bo’lgan muhitga qarab tarqaladi. Suyuqliklarda erigan gazlar uchun, erkin gazlar uchun qo’llaniladigan «parsial bosim» atamasiga mos holdagi «kuchlanish» atamasi ishlatiladi.

O’pkada gazlar almashinuvi alveolyar havo bilan qon orasida kechadi. O’pka alveolalari qalin kapillyarlar turi bilan o’ralgan. Alveolalar devori ham kapillyarlar devori ham juda yupqa va ular gazlarning o’pkadan qonga va aksincha harakatlanishini ta’minlaydi.

Parsial bosim deb – gazlar aralashmasidagi umumiy bosimdan bitta gazni hisobiga to’g’ ri keladigan qismiga aytiladi. Aralashmadagi gazning foyiz miqdori qanchalik yuqori bo’lsa, shunga mos holda uning parsial bosimi ham yuqori bo’ladi.

Gazlarning almashinuvi, gazlarning diffuziyasi bajarilayotgan yuzaga va diffuziya qilinayotgan gazlarning parsial bosimni farqiga bog’ liq bo’ladi.

Oshqozon va ichaklarda diffuziya

• oshqozon — ovqat hazm qilish sistemasining kengaygan qismi (qarang Ovqat hazm silish sistemasi). M.da ovqat saqlanadi, maydalanadi va qisman hazm boʻladi (qarang Ovqat hazm kilish). M. ichakning oldingi ixtisoslashgan qismi sifatida birinchi marta ayrim boʻshliqichlilar, yassi chuvalchanglar va xalqali chuvalchanglarda paydo boʻladi (qarang Ichak). Umurtqali hayvonlarda M. ichakning oldingi kengaygan qismi hisoblanadi. Biroq yumaloqogʻizlilarda va ayrim baliqlap"^ M. ixtisoslashmagan, koʻpchilik baliqlarda qiziloʻngach va ichakdan aniq ajralmagan. Suvda va quruklikda yashovchilarda M. hazm qilish sistemasining boshqa qismlaridan aniq ajralgan.

biologik menbrama tuzilishi

• Biologik membranalar hujayra qobig`i, hujayraning membranali organellalarini va yadro qobig`ini hosil qilib, qalinligi 6-10 nm bo`lgan lipoproteid tuzilmadir. Biologik membranalarning taxminan 40% lipiddan, 60% oqsillardan tashkil topgan. Lipidlar turlicha bo`lib, ularning ichida fosfolipidlar (glitserofosfatlar), sfingomiyelin alohida o`rin tutadi.
• Lipid molekulalari ikki qavat bir-biriga parallel joylashib, ularning gidrofil (polyar) qismlari tashqariga, gidrofob (nopolyar) qismlari esa bir-biriga qarab yotadi.
• Biologik membranalarda oqsillar lipid molekulalari orasida joylashgan. Obrazli qilib aytganda «oqsil molekulalari lipid ko`llarida suzib yuradi»

Biologik membranalar oqsil, lipiddan tashqari, uglevod, noorganik ionlar va suv tutadi. Membrana tarkibiga kiruvchi oqsillar struktur retseptor va globulyar oqsillardir. Globulyar oqsillar fermentlarni hosil qilib, moddalarning membrana orqali transportida muhim ahamiyatga ega.

Biologik membranalarning metabolik funksiyasi ularda joylashgan fermentlar bilan bog`liq. Biologik membranalar o`ziga xos baryerlardir, chunki ular hujayrani tashqi muhitdan, hujayra organellalarini sitoplazmatik matriksdan ajratib turadi. Ular ma’lum qattiqlikka ega bo`lsa ham, shu bilan birga elastikdir.

Biologik membranalar orqali hujayra organellalarining metabolizm bilan bog`liq bo`lgan moddalari o`tadi. Agar bu moddalar kontsentratsiyasi past bo`lgan tomonga yo`nalsa va bu transport energiyaning ishtirokisiz bo`lsa, bunday transport passiv transport (diffuziya) deyiladi. Moddalarning bunday transporti shu moddaning ximiyaviy gradiyentiga bog`liq.

E’tiboringiz uchun rahmat