O’lchash ishning maqsadi

5-Mavzu: INDIKATORLI ICHO’LCHAGICH YORDAMIDA AVTOMOBIL SILINDRINI
YEYILISHINI O’LCHASH


Ishning maqsadi: Indikatorli ich o’lchagich yordamida avtomobil silindrini eyilishini o’lchash va eyilish egri chizig‘ini chizish


Umumiy ma’lumot. Avtotraktor dvigatellarining silindrlari va gilzalari porshen halqalarining ishqalanishi abraziv zarrachalarning ta‘siri va gaz korroziyasi natijasida eyiladi. 14-rasmda keltirilgan dvigatel silindrlari eyilishining uziga xos egri chizigi balandligi bo’yicha eyilish bir tekis bo’lmasligini ko’rsatadi.
Detallarniug ichki diametrlari 6 mm dan 1000 mm gacha bo'lgan o'lchamlari indikator nutromerlarda o'lchanadi. Amaliyotda bolinmalarining qiymati 0,01 mm bo'lgan indikatorli nutromerlar keng tarqalgan.
Indikatorli nutromerda o‘lchash sterjenining siljishi teng yelkali richag va sterjen orqali indikatorga uzatiladi. Teshiklarning diametiini o'lchashda markazlashtirish ko'prikchasi kuchli prujinalarda o'rnatilganligi sababli o‘lchash sterjeni detal diametriga markazlashishga moslashgan. Almashinuvchi sterjen yordamida nutromer kerakli o'lchamga qo'yiladi. Buning uchun tekis parallel tugal uzunlikni o'lchash asbobidan fovdalaniladi.
Silindr gilzalarining yuqori qismi, kompression xalqaning ishqalanadigan joyida eng ko’p eyiladi (14-rasmga qarang). Bu quyidagicha izohlanadi. Yonilgi yonib bo’lganida gilzaning yuqori qismida harorat va gazlarning bosimi ortadi. Harorat yuqori bo’lganda moy plyonkasi suyuqlashadi va gilzaning yuqori qismini moylash sharoiti yomonlashadi. Bundan tashqari moy, yoqilgi aralashmasi bilan qisman yuvib tushiriladi. Yoqilgi yonganda gaz tarkibida karbonat angidrit gazi va oltingugurt birikmalari paydo boladi. Bu gazlar suv buglari bilan birga oltingugurt va karbonat kislotalarini hosil qiladi, ular
esa korrozion eyilish uchun sharoit yaratiladi. Gilza ichki devorining oval bo’lishiga sabab porshen bosimining gilza devorlariga bir tekis taqsimlanmasligidandir. Porshen barmogi o’qiga perpendikulyar tekislikda bosim katta bo’ladi. Shuning uchun gilza bu tekislikda tezroq eyiladi.
Eyilgan gilzalar va silindrlar kattalashtirilgan ta‘mirlash ustaxonasida yo’nib kengaytiriladi. Ta‘mirlash o’lchashini aniqlashda bo’linmalarning qiymati 0,01 mm bo’lgan indikatorli ich o’lchagichlardan foydalaniladi. Ich o’lchagichlar haqida asosiy ma‘lumotlar 3-jadvalda keltirilgan.

14-rasm. Indikatorli ich o„lchagich:
1-o'lchash sterjeni; 2- markazlashtirgich; 3- teng yelkali richag; 4 -sterjen; 5 - indikator; 6 — stopor vinti