Oilaviy-maishiy zo‘ravonlik

Oilaviy zo‘ravonlik nima?
O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida “oilaviy-maishiy zo‘ravonlik” atamasiga izoh berilmagan. Ammo xalqaro miqyosda bu termin keng qo‘llanadi. Oilaviy zo‘ravonlik faqat bir mamlakat va millatga xos illat emas, u bilan butun dunyo kurashib keladi. Shuning uchun ta’rifni xalqaro manbalardan keltiramiz.
Oilaviy-maishiy zo‘ravonlik – oilaning bir a’zosiga nisbatan boshqa bir a’zosi yoki a’zolarining muntazam davom etib keluvchi, takrorlanib turuvchi zo‘ravonligidir va u asosan oila ichida ro‘y beradi. Jismoniy, ruhiy, jinsiy va iqtisodiy zo‘ravonlik kabi ko‘rinishlarda namoyon bo‘lishi mumkin.
Jahon miqyosidagi statistika va umumiy tendensiyalarga nazar tashlasangiz, oilaviy zo‘ravonlikdan asosan ayollar va bolalar jabr ko‘rayotgani ma’lum bo‘ladi. Lekin bu mutlaq xarakterga ega emas, ya’ni oilada erkak kishining ham ayoli yoki ota-onaning farzandlar yoxud boshqa oila a’zolari tomonidan ruhiy bosim ostida yashab kelishi kuzatiladi. Bu ham oilaviy zo‘ravonlikning bir ko‘rinishi sanaladi. Chunki, mazkur holatda shaxsning birlamchi huquqlari buziladi, natijada jabrlangan shaxs jiddiy psixosomatik kasalliklar orttirishi yoki boshqa ayanchli holatlari ro‘y berishi mumkin.
Oilaviy zo‘ravonlikning eng og‘ir oqibatlaridan yana biri farzandlar ruhiy holati va axloqiga yetkaziladigan jiddiy zarardir. Ko‘pincha, bolalarning o‘zi ham oilaviy zo‘ravonlik qurboni bo‘ladi. Kichik yoshdagi bolalarda oilaviy-maishiy zo‘ravonlik oqibatlari turli kasalliklar shaklida namoyon bo‘lsa, o‘smir yoshdagilar orasida u hol suisid holatlariga olib kelishi ham kuzatiladi.
Bundan tashqari, tarang munosabatlar, notinchlik, beqarorlik, muntazam xavotir va qo‘rquv tuyg‘usi tufayli bolalar tarbiyasida va ruhiyatida jiddiy o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin. Bu kelajakda salbiy oqibatlarga olib kelishi shubhasiz.
Bizning mentalitetda oila oliy qadriyat sanaladi. Farzandlar kattalarga hurmat, an’analarga sodiqlik ruhida tarbiyalanadi. Biroq shu o‘rinda bola huquqi va shaxs erki masalalari e’tibordan chetda qoladi. Vaholanki, O‘zbekiston hududida tug‘ilgan har bir bola hayotining ilk daqiqalaridanoq qonun himoyasidadir.
Shu sababli “oilaviy zo‘ravonlik” atamasiga ta’rif berilganda qamrovni kengroq olish lozim bo‘ladi.