Namangan muhandislik-pedagogika

---

O

O

’

’

Z

Z

B

B

E

E

K

K

I

I

S

S

T

T

O

O

N

N

 

 

R

R

E

E

S

S

P

P

U

U

B

B

L

L

I

I

K

K

A

A

S

S

I

I

 

 

O

O

L

L

I

I

Y

Y

 

 

V

V

A

A

 

 

O

O

’

’

R

R

T

T

A

A

 

 

M

M

A

A

X

X

S

S

U

U

S

S

 

 

T

T

A

A

’

’

L

L

I

I

M

M

 

 

V

V

A

A

Z

Z

I

I

R

R

L

L

I

I

G

G

I

I

 

 

 

 

 

 

Namangan muhandislik-pedagogika  

instituti  

 

Qurilish fakul’teti 

 

«CHizmachilik va muhandislik grafikasi»  kafedrasi 

 

 

«

CHizma geometriya va muhandislik grafikasi

» 

fanidan   

 

 

 

 

 

Bajardi:

 

 

         7-EE-14 gurux talabasi 

  

 

             Toshpo’latov H. 

 

 

 

 

       Qabul qildi

:   

    ass.A.Qahharov 

 

 

 

NAMANGAN – 2014 y  

---

Mavzu: Sirtlarga urinma tekislik o’tkazish. 

 

1. Umumiy tushunchalar. 

Sirtning  оddiy  bir  nuqtasi оrqali u sirtga urinma  bo’lib utgan chiziqlarning  xammasi  bir 

tekislikda yotadi. Bu tekislik sirtga urinma tekislik deb ataladi. 

Bizga  ma`lumki,  tekislik  ikki  kesuvchi  to’g’ri  chiziq  оrqali  ifоdalanadi  shuning  uchun 

sirtdagi  M  nuqta  оrqali  shu  sirtga  urinma  tekislik  o’tkazish  kerak  bo’lsa,  оldin  berilgan  sirtda 

mazkur nuqtadan utuvchi ikki chiziq chiziladi, sungra usha chiziqlarga urinma to’g’ri chiziqlar 

o’tkaziladi. Bu urinmalar P urinma tekislikning vaziyatini belgilaydi. (1-shakl, a). 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sirtdagi  M  nuqtadan  chikkan  va  shu  nuqta  оrqali  sirt  urinma  bo’lib  utgan  tekislikka 

perpendikulyar bo’lgan to’g’ri chiziq sirtning M nuqtadagi nоrmali deyiladi. Nоrmal M nuqtadan 

utgan  urinmalarga  perpendikulyar  bo’ladi.  Egri  sirtning  turiga  karab,  urinma  tekislik  shu  egri 

sirtga bir  nuqtada urinishi (masalan, egri sirt shar bo’lganda 1-shakl, a) to’g’ri chiziq bo’yicha 

urinishi  (masalan,  egri  sirt  silindr  va  kоnus  bo’lganda  1-shakl,  b,  c)  yoki  egri  chiziq  bo’yicha 

(masalan, tоrga aylana bo’yicha 1 shakl, d) urinish mumkin. 

Ba`zi  sirtga  urinma  bo’lgan  tekislik  shu  sirtni  kesib  utadi.  Masalan:  TSilindrоid 

yasоvchilardan  biri  biri  bo’yicha  urinma  bo’lgan  tekislik  silindrоidning  sirtni  birоr  egri  chiziq 

bo’yicha kesadi. 

Urinma tekislikni yasashga dоir masalalar asоsan uch turga bo’linadi: 

1. Sirtda berilgan nuqta оrqali urinma tekislik o’tkazish; 

2. Sirtda yotmagan nuqta оrqali urinma tekislik o’tkazish; 

a) 

b) 

c) 

d) 

1-shakl 

---

3.  bоshqa  maxsus  shartlar  bo’yicha  (masalan,  berilgan  to’g’ri  chiziqka  parallel  qilib 

to’g’ri chiziq оrqali yoki belgilangan tekislikka parallel kilib) urinma tekislik o’tkaziladi. 

Agar  egri  sirtning  H  yoki  V  tekislikda  izi  bo’lsa,  urinma  tekislikni  izi  sirtning  iziga 

urinma bo’ladi. Bu xоldan urinma tekislik yasash uchun keng fоydalanadi. 

Berilgan  sirtlar  shakliga  va  fazоdagi  vaziyatga  qarab  tekisliklar  bilan  nuqta,  aylana  va 

bоshqa geоmetrik shakllar hоsil qilib urinadi. 

Muammoli  savol:    Agar  berilgan  sirt  ustida  uchta  nuqta  bo’lsa,  nechta  urinma