|
Ahborot (infarmasion) insonni psixofiziologiya xolatiga ta`siri. Asbsiy manbaalari bo’lib, ommaviy axborot vositalari (televidenie,gazetalar, jurnallar, juda siyqasi chiqqan kitoblar) va turlipndividual va jamoa tarhibot vositalari va "missionerlik" ta`sirlar (turli sentalar va shaytoniy hamda ekstrasensorlifaoliyatlar ham kiradi) xisoblanadi. Bunga odamki turli "Zambillashtirish" lar ham kiradi. Insonlarni bunday axborotifloslanishlar ta`sirlariga reaksiyasi qo’ykdagi ko’rinishlardashizofreniya, o’z -o’zini o’ldirish, odamlarni o’ldirish, hamda biotalarni (biota - umumiy tarqalish xududlardagi o’simlik, xaivonot va mikroorganizmlarni) yo’q qilish. 4. ilovada axborot ifloslanishlarni ba`zi ko’rinishlari kreltirilgan.
Biologik - ekologik tizimga floraga, faunaga va xosildor tuproq qatlamiga salbiy ta`sir ko’rsatadigan bakteriya, viruslar va boshqa biologik tarkiblar.
Ifloslanishlarni nazorat usullari
Hamma nazorat usullarini ikki guruhga ajratish gtumkin – bevosita muhitda va masofada turib nazoart qilish usullari. ¡z navbatida bu usullar kuzatuv va instrumental (o’lchov asboblari) turlariga bo’lingak
Masofada turib nazorat usuliga hamma er yuzidan 2m balandlikdan yuqorida o’lchov asboblari kiradi. Oxirgi yillarda masofadan gurttb nazorat olib borish, ayniqsa katta maydonlarni ekologik nazoratni (viloyat, respublikada) olib borishda keng qo’dlanilmoqda; o´rtacha o’lchamli maydonlarda (shahar, tumanlarda) ekologik xolatinp. ko’zdan kechirish va o’lchov asboblari bilan maxsus xarakat1i avtolaboratoriyalar yordamida olib boriladi. Bu laboratoriya-xar qatorida havo muhitini, suv sifatini aniqlash va agro kimevki laboratoriyalar va boshqalar. Atrof tabiiy muhitni ifloslaniipptp nazorati tabiiy atrof muhitni boshqaruvini asosiy tarkibiy qismi xisoblanadi.
Atrof tabiiy muhitni boshqaruv usullari.
Atrof tabiiy muhitni boshqaruvi xozirgi zamon usullariga qo’ yida gilar kiradi:
-qoiuniy (me`yoriy qonunchiliklarga asoslangan, me`yorlar yo’li bilan);
-axborot - informasion (monitoring, kartetlashtirish, kadastrlar.ni
olib borish, geoaxborot tizimlari);
-ma`muriy (atrof muhitga ta`sirini baxolash, ekomAAik ekspertiza, ekologik audit, lisenziyalash va sertifikatlash);
-iqtisodiy;
Atrof muhitni xolatini kompleks tizimli kuzatish asosidagi:
-ekologik monitoring asos xisoblanadi. Bir marotabali kuzatuvlap ob`ektlarni xolatini "bir daqiqali" kuzatuv olib boritp zarurati tug´ilganda tashkil etiladi, hamda kam ishlatiladi.
Xulosa
Katta sanoat shaharida yashaydigan kishi shahar havosi bilan shahar tashqarisidagi, tog‘ yoki o‘rmon havosi farqini yaxshi ajratadi. Shahar osmonini bulut kabi qamrab olgan og’ir muallaq tumandan quyosh nurlari ham yaxshi o'tmaydi.
Ushbu og’ir tutunni chet ellarda "smog” deb atashadi. "Smog” atamasi ikki ingliz so‘zi: "smoke” - tutun va "fog” - tuman so'zlarining birikmasidan iborat. Demak uni o’zbek tilida "muallaq tuman” deb atasa ham bo’ladi, chunki u yozning shabodasiz kunlarida shahar tepasida maullaq turib qoladi. U nafaqat shahar ko‘rinishi va kayfiyatimizga salbiy ta’sir ko’rsatadi, balki salomatligimiz uchun ham jiddiy xavf tug‘diradi, chunki bu atmosferaning oddiy ko'z bilan ham ко ‘rsa bo’ ladigan ifloslanishidir.
Muallaq tumun atrof-muhitning ayrim ob-havo sharoitlarida ifloslanishi natijasida yuzaga keladi. Havodagi zaharli aralashmalar tuman tomchilari bilan qo‘shilganda, muallaq tuman hosil bo’ladi. Buning uchun eng qulay ob- havo sharoiti - havoning namligi, yuqori harorat va shamol yo‘qligidir.
Sanoat chiqindilari atmosferadagi kondensat yadrolari (suv bug‘lariga uriladigan chang zarrachalari) darajasini ko'paytirib yuboradi. Bu esa sanoati rivojlangan katta shaharlarda bulutli hamda tumanli kunlar sonining ko‘payishiga sabab bo`lmoqda.
Ushbu hodisaning noxushligi yana shundaki, nafaqat tumanli kunlar soni ortadi, balki tumanning o‘zi zavod tutuni va avtoulovlar gazi bilan birlashib zaharli bo‘lib qoladi.
Muallaq tuman hosil bo‘lganda havoda noxush hid paydo bo‘ladi va RB ko‘rinish yomonlashadi.
Maullaq tutun meteorologik sharoitlar qulay kelgan paytlarda yoki neft va ko‘mir yonishidan hosil bo'lgan zaharli gazlar ko‘payganda hosil bo’ladi. Kishilaming salomatligi yomonlashadi, tumov bilan kasallanganlar soni ortib, gripp epidemiyasi paydo bo‘ladi.
Kuz va qish fasllarida(oktabr-fevral oylari) quyuq zaharli tuman sifatida paydo bo‘ladigan muallaq tuman - London smogi degan nom olgan. 1952 yildagi xiddi shunday smog Londonda 4 ming kishining hayotiga zomin bo‘lgan. Uning xavfli va asosiy komponentlaridan biri - zaharli oltingugurt gazidir.
Muallaq tumanning yana bir turi mavjud - bu Los-Anjeles turi. Uning shunday deb nomlanishiga sabab u birinchi marta Amerikaning Los-Anjeles shahrida kuzatilgan. Muallaq tumanning ushbu turi yanada xavfliroqdir, chunki u yilning issiq kunlarida ham paydo bo’ladi.
Hozirgi kunda jahonning barcha yirik shaharlarida: Nyu-York, Chikago, Boston, Detroit, Tokio, Milan, Madrid kabilar Los-anjeles smogidan aziyat chekmoqdalar. U o‘simlik va hayvonlarga ham ta’sir ko‘rsatmoqda, metal va imoratlar zanglamoqda, transport vositalari yemirilmoqda va hatto kishilarning kiyimlari ham uqalanmoqda.
Smogdan qutilishning yagona vositasi - zavod, avtotransport va qozonxonalardan chiqayotgan gazlarni kamaytirishdir.
Ushbu muammoni hal qilish uchun barcha ekolog-mutaxassislar bosh qotirmoqdalar. Biz esa sanoat shaharlarining aholisi ham bir kun kelib toza havodan nafas olish imkoniga ega bo‘ladi, "smog” so‘zining ma’nosini esa Konan Doylning hikoyalaridan bilib oladi, deya umid qilamiz.
Do'stlaringiz bilan baham: |
