Microsoft Word 12-mavzu docx

---

12-mavzu. Fotoo’tkazuvchanlik haqida ma’lumotlar.
Fotoo’tkazuvchanlik. Xususiy fotoo’tkazuvchanlik. 
Fotoo’tkazgichlarning aslligi hamda volt-amper xarakteristikasi. 
Yarimo’tkazgich elektr qarshiligining elektromagnit nurlar ta’sirida o’zgarishi 
hodisasi 
fotorezistiv effekt
yoki 
fotoo’tkazuvchanlik hodisasi
deyiladi. 
Elektromagnit (umuman ko’zga ko’rinadigan va ko’zga ko’rinmaydigan) nurlar 
yarimo’tkazgichda yutilib, qo’shimcha zaryad tashuvchilarni yuzaga keltiradi. 
Yorug’likning xususiy yutilishi (bunda yorug’lik kvanti energiyasi 
ℎ
> Eg) va 
kirishmaviy yutilishi (
ℎ
< Eg) zaryad tashuvchilar juftlarini yoki (ikkinchi xolda) bir 
ishorali 
zaryad 
tashuvchilarni 
yuzaga 
keltiradi 
(1-rasm). 
Shu 
tufayli 
fotoo’tkazuvchanlikning 
kirishmaviy 
va 
xususiy 
turlari 
mavjud. 
Oldin 
o’rganganimizdek, yorug’lik yutilishining erkin zaryad tashuvchilarni yuzaga 
keltirmaydigan bir necha mexanizmlari ham bor.
Ichki fotoeffekt.
 
Yorug`lik ta`sirida atom yoki molekuladan ajratib olingan 
elektron moddaning ichida erkin elektron sifatida qolsa, bunday hodisa 
ichki 
fotoeffekt
deyiladi. Masalan, bu hodisa yarimo`tkazgichda ro`y bersa, fotoelektronlar 
erkin zaryad tashuvchi zararlar – erkin elektronlar va teshiklar soning ortishiga olib 
keladi. Boshqacha aytganda, foton valent zonadagi elektronni o`tkazish zonasiga 
o`tkazadi. Natijada o`tkazish zonasidagi erkin elektronlar va teshiklar soni ortadi, ya`ni 
yariim o`tkazgichning o`tkazuvchanligi yaxshilanadi. Shuning uchun ichki fotoeffekt 
fotoo`tkazuvchanlik
hisoblanadi. Shuni ta`kidlash lozimki fotoo`tkazuvchanlik ro`y 
berishi uchun fotonning energiyasi man qilingan zonaning energiyasidan katta 
bo`lmog`i kerak aks holda, fotonning energiyasini olgan elektron man qilingan 
zonadan sakrab o`tmaydi va demak, ichki fotoeffekt hodisasi ro`y bermaydi. 
1-rasm.
Yarimo’tkazgichning energetik zonalari va xususiy foton yutilishlar. 

---