Mavzu: “undov so’zlar”

MAVZU: “UNDOV SO’ZLAR”

Undov so’zlarning ma’noviy guruhlari.
Undov so’zlar tarixi haqida.
1
2
Undov so’zlarning morfologik sintaktik xususiyatlari.
Undov so’zlarning tuzilishiga ko’ra turlari.
3
4
Reja:

Undovlar nazariyasi.Ma’lumki,tilning paydo bo’lishi haqida 3 qarash mavjud.Ularning biri undovlar nazariyasi deb ataladi.Bu nazariyaga ko’ra til g’ayriixtiyoriy-emotsional qichqiriqlar,tashqi voqea-hodisalarga kishilarning his-hayajoni,munosabatini bildirishi orqali paydo bo’lgan.

Undovlar nazariyasi.Ma’lumki,tilning paydo bo’lishi haqida 3 qarash mavjud.Ularning biri undovlar nazariyasi deb ataladi.Bu nazariyaga ko’ra til g’ayriixtiyoriy-emotsional qichqiriqlar,tashqi voqea-hodisalarga kishilarning his-hayajoni,munosabatini bildirishi orqali paydo bo’lgan.

Alohida olingan so’zlar(oraliqdagi so’zlar) turkumiga undov va modal,taqlid so’zlar kirib,ular lug’aviy ma’no anglatmasa-da, gap bo’lagi vazifasini bajara oladigan so’zlar kiradi.
A.Hojiyevning ”Tilshunoslik terminlarining izohli lug’ati” da keltirilishicha, Undov so’zlar-his-hayajon,buyruq-xitob,haydash,chaqirish kabi ma’nolarni bildiruvchi,boshqa gap bo’laklari grammatik bog’lanmaydigan so’zlar turkumi va shu turkumga kiruvchi muayyan so’zlar:oh,voh,eh,o’xo’,aha.beh-beh,uraa,hay kabilar.Undov so’zlar boshqa so’z turkumlaridan lug’aviy ma’noga ega emasligi va yasalish xususiyatiga ega emasligi bilan ajralib turadi.

Undov so’zlarning ma’noviy guruhlari 1.His-hayajon undovlari:eh,oh,uh,voh,dod,voy 2.Buyruq-xitob undovlari:beh-beh,xo’sh-xo’sh,churey,tu-tu Tilshunos M.Hamroyev va S.Saidovlar esa undov so’zlarni 3 guruhga bo’ladilar: A)His-hayajon(holat) undovlari B)Buyruq-xitob undovlari C)Ko’rsatish,ta’kid undovlari “…bundan tashqari,quyidagi urf-odat undovlari ayrim drasliklarda nutqiy odat undovlari deb ataladi:raxmat,balli,marhamat,barakalla, ofarin,qulluq kabilar.(M.Hamroyev, D.Muhammediva. Ona tili. T., “Moliya –iqtisodiyot”.2007.) Bu undovlar turini Sh.Raxmatullayev muomala-murojaat birliklari deb nomlaydi.