|
xmlns:w="urn:schemas-microsoft-com:office:word"
xmlns="http://www.w3.org/TR/REC-html40">
Mavzu: Siydik ayirish organlari ni taraqqiyoti
Mavzu:Siydik ayirish organlari ni taraqqiyoti Ovqat tarkibida iste, uglevodlar, suv, tuzlar merilib, jigarga boradi, unda keraksiz (zaharli) moddalardan tozalangach, yana qon orqali tananing barcha toladi. Bu zararli qoldiq moddalar hujayralardan qonga omol qilingan oqsil, yogda-ichaklardan qonga soqima va hujayralariga tarqaladi. Hujayralarda moddalar almashinuvi natijasida bu oziq moddalar kislorod bilan oksidlanib, parchalanadi. Bu jarayonlar natijasida organizm uchun zararli moddalar (siydik kislota, qoldiq azot, mochevina, kreatinin, karbonat angidrid kabilar) hosil botib, ayirish organlari orqali tashqariga chiqarib yuboriladi Ayirish organlariga buyrak, teri, olgan gazsimon moddalar (karbonat angidrid) nafas olish organlari orqali tashqariga chiqariladi. Siydik kislota, qoldiq azot, tuzlar suvda erigan holda buyraklar orqali siydik tarkibida ajratiladi. Suv, tuzlar va qoldiq azotning oz qismi teri orqali ter sifatida tashqariga chiqariladi. Siydik ayirish organlarining tuzilishi va funksiyasi. Siydik ayirish organlari ayirish sistemasining asosiy qismi hisoblanadi. Siydik ayirish organlariga buyraklar (ollari (ong va chap), siydik yong va chap), qovuq (siydik pufagi) va siydik chiqarish kanali kiradi. Siydik ayirish organlarining tuzilishi va funksiyasi. Siydik ayirish organlari ayirish sistemasining asosiy qismi hisoblanadi. Siydik ayirish organlariga buyraklar (ollari (ong va chap), siydik yong va chap), qovuq (siydik pufagi) va siydik chiqarish kanali kiradi. Buyrak juft organ bong va chap buyrak), qorin boining bel qismida, yaxshash bolib, buyrak darvozasi deb ataladi. Buyrak darvozasi orqali unga arteriya qon tomiri kiradi, vena qon tomiri chiqadi. Shuningdek, buyrak darvozasi orqali siydik yoirligi olib (oshligni birinchi va ikkinchi bel umurtqasining ikki yonida joylashgan. U loviya shakliga oladi. Buyrak murakkab tuzilgan. Uning ichki tomoni botiqroq boli ham chiqadi. Har bir buyrakning ogrtacha 150 g keladi. Buyrak boqimasi ikki qavatdan: tashqi qoramtir poiz qavatdan iborat ekanligi koqimasi murakkab mikroskopik tuzilishga ega botadi va siydik hosil bolishi. Buyrakda siydik hosil bolinadi. Birinchi davr lishidan iborat. Bunda nefronlardagi arteriya kapillarlari orqali qonning suyuq qismi filtrlanib, nefron boiga (kapsulaga) otishi kapillarlardagi bosimning yuqori, kapsuladagi bosimning past boliq. Birlamchi siydikning tarkibi qon plazmasining tarkibiga yaqin. Unda faqat oqsil botmaydi. Kapsuladagi birlamchi siydik kalavasimon kanalchalarga op qismi, ya99,0% i vena tomirlariga qayta solishining ikkinchi davri hisoblanadi. Kanalchalarda qolgan siydik ikkilamchi siydik deyilib, uning tarkibida qoldiq azot, mochevina, kreatinin kabi moddalar, maladi. - Buyrakda siydik hosil bolishi ikki faza (davr)ga bo filtratsiya davri, u birlamchi siydik hosil boshligtadi. Bu jarayonning olishiga boglmaydi. Chunki u kapillar qon tomirlarining devoridan filtrlanib otadi. Bu kanalchalarning devori orqali birlamchi siydik tarkibidagi qand va aminokislotalar, suv va mineral tuzlarning koni 98,5riladi. Bunga reabsorbsiya jarayoni deyiladi. Bu siydik hosil bolum miqdorda tuz va suv bortacha 100 litr birlamchi siydik hosil bo99 litri kalavasimon kanalchalar devori orqali qonga qayta so1,5 litri esa ikkilamchi siydik sifatida tashqariga chiqariladi.
Siydik yoylab pastga tushadi va siydik pufagiga tutashadi. Siydik yortacha 30 sm bolgan siydik, siydik yoli buyrak jomidan boshlanib, qorinning orqa devori bolining uzunligi katta yoshli odamda oladi. Buyrakda filtrlanib hosil boli orqali siydik pufagiga uzluksiz quyilib turadi. Siydik pufagi qorinning pastki qismida chanoq sohasida joylashgan bo700 ml bolishi nerv va gumoral yopaytiradi. Bu nervlarning markazi orqa va bosh miyada joylashgan. Bosh miyaning pastki sohasida joylashgan gipofiz bezining orqa bosir etib, reabsorbsiya jarayonini kuchaytiradi va siydik ajralishini kamaytiradi. Qalqonsimon bezda sintezlanadigan tiroksin gormoni, aksincha, reabsorbsiya jarayonini pasaytirib, siydik ajralishini kop uchraydigan kasalliklari. Buyraklarda tosh paydo bop istelanish kasalliklari (nefrit, piyelonefrit)ning sababi tomoqdagi bodomsimon bezlarning yalligz vaqtida davolatmaslikdir.
http://azkurs.org
Do'stlaringiz bilan baham: |
