Maktabgacha yoshdagi imkoniyati cheklangan bolalar bilan korreksion ishlarni tashkil etish Mansurova Lobar Luqmon qizi

^Maktabgacha yoshdagi imkoniyati cheklangan bolalar bilan korreksion ishlarni tashkil etish
Mansurova Lobar Luqmon qizi
QarDUPI ,Pedagogika fakulteti, Maktabgacha ta`lim yo`nalishi 2- kurs talabasi.
Annotatsiya
Ushbu maqolada maktabgacha yoshdagi imkoniyati cheklangan bolalar bilan korreksion ishlarni tashkil etish tog'risida ma'lumot berilgan.
O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Alohida ta`lim ehtiyoji bo`lgan bolalarga ta`lim–tarbiya berish tizimini yanada takomillshtirish chora- tadbirlari to`g`risida “ gi PQ-4860-son qaroriga muvofiq maktabgacha ta`lim tashkilotlarida imkoniyati cheklangan va alohida ehtiyojli bolalar bilan ishlashda asosan inkluziv ta`limdan foydalanilmoqda.[1] Inklyuziv -so`zi ingliz tilidagi “inclusion” so`zidan olingan bo`lib “uyg`unlashish” degan ma`noni anglatadi. Keng ma`noda inkluziya –kam ta`minlangan oilalarning farzandlari , ijtimoiy zaif oilalarning bolalari, iste`dodli bolalar, sog`ligida muammolari bo`lgan bolalar va boshqalarni o`z ichiga oladi.
Imkoniyati cheklangan bolalarga inklyuziv ta`lim berish tamoyillari:
— Individual yondashuv tamoyili;
— Bolaning mustaqil faoliyatini qo`llab –quvvatlash tamoyili;
— Barcha ishtirokchilarning ta`lim jarayoniga faol qo`shilish tamoyili;
— Kompleks yondashuv tamoyili;
—Ta`lim va tarbiya jarayonlarini tashkil etishda o`zgaruvchanlik tamoyili;
— Oila bilan sheriklik tamoyili.
Yuqorida ta`kidlab o`tilgan tamoyillarning barchasi imkoniyati cheklangan bolalarning rivojlanishi va ularning bilim olishga bo`lgan qiziqishini oshirishga qaratilgan hisoblanadi.Imkoniyati cheklangan bolalar bilan ta`lim tarbiyaviy jarayonni tashkil etish bo`yicha pedagoglarga beriladigan tavsiyalar ham bor.
Ilk va maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishiga qo`yiladigan davlat talablari va “Ilk qadam” davlat dasturini o`zlashtirgan alohida ehtiyojli boladagi kamchiliklarni korreksiya qilish ishlari yoki ularning har bir toifasining rivojlanish xususiyatlarini o`ziga xos ta`lim ehtiyojlarini hisobga olish kerak.[2] Ta`lim- tarbiya jarayonini tashkil etishda pedagoglar guruhlarda quyidagilarga e`tibor berishi kerak:
Zaif ko`ruvchi bola:

• 
  MTT binosidagi guruhlardan boshqa xonalarga o`tish yo`lida qanday belgilar borligi bo`yicha bolalarga ko`rsatma berish;
  
• 
  ko`zida nuqsoni bo`lgan bolani yaxshi ko`rishi uchun ob`yektga yaqinroq o`tkazish kerak yoki individual ko`rinishdagi ko`rgazmadan foydalanish.
  

Zaif eshituvchi bola:

• 
  zaif eshituvchi bolaning oldiga birdaniga paydo bo`lish noqulaylik keltiradi. uni yoniga asta-sekin yaqinlashishga harakat qilish,yaqinlashishga harakat qiling, yaqinlashayotganda so`z yoki tovushlar chiqaring;
  
• 
  ular bilan eshitish mumkin bo`lgan masofada bo`ling , unga qaratilgan so`zlarni aniq va ravon gapirishga harakat qiling.
  

Ruhiy tivojlanishda orqada qolgan bolalar:

• 
  aniq va qisqa ko`rsatmalar berish;
  
• 
  bolaga ortiqcha talablar qo`ymaslik;
  
• 
  o`quv mashg`uloti va dam olishni almashtirib borish.
  

Diqqati buzilga va giperfaol sindromli bolalar:

• 
  bolaga ma`lum bir muddat davomida u tugatib olishi kerak bo`ladigan vazifa bering;
  
• 
  vazifalarni birinchi o`ringa qo`yish kerakligini o`rgating;
  
• 
  ayniqsa , diqqatni jamlash talab qiladigan faoliyat uchun bolani rag`batlantirish kerak.Bolaga qo`yiladigan talablar o`ziga xos ,aniq ,bemalol bo`lishi kerak.
  

Aqli zaif bola:

• 
  bolani imkoniyatlariga qarab vazifalarni bosqichma- bosqich qiyinlashtirib boorish kerak;
  
• 
  darhol ishga tushishini talab qilish tavsiya etilmaydi.Har bir mashg`ulotda tashkiliy jihatlarni joriy etish zarur;
  
• 
  barcha analizatorlaning ishini faollashtirish tavsiya etiladi.
  

Miya falaji tufayli matorikasi buzilgan bola:

• 
  mashg`ulot davomida guruh pedagogi harakat rejimiga rioya qilishi kerak;
  
• 
  bolaning hissiy-ixtiyoriy sohasining holatiga ahamiyat berish va mashg`ulot paytida buni e`tiborga olish kerak.
  
• 
  har qanday mashg`ulot maxsus nutq rejimini talab qiladi.
  

Nutqi og`ir buzilgan bola:

• 
  nutqning namoyon bo`lishi uchun sharoit yaratisha alohida e`tibor berish nutqning negativizmini yengib o`tish;
  
• 
  vizual ,eshitish, og`zaki xotirani rivojlantirish;
  
• 
  turli vaziyatlar sayr paytida dunyoqarashni rivojlantirish;
  
• 
  umumlashtiruvchi tushunchalarni shakllantirish. [3]
  

Xulosa qilib aytganda,imkoniyati cheklangan bolalarning ta`limga bo`lgan qiziqishini oshishi ayniqsa, pedagogga bog`liq hisoblanadi.Kelajakda bu bolalarning hayotda o`z o`rnini topishi uchun inklyuziv ta`lim ham muhim rol o`ynaydi.Inklyuziv ta`lim orqali imkoniyati cheklangan bolalarni ijtimoiy muhitga kirib moslashishiga ko`nikmalarni shakllantiramiz va ularni kelajakda o`z o`rnini topib, qiziqishidan kelib chiqqan holda o`z kasbini egallashi uchun turtki bo`lamiz desak mubolag`a bo`lmaydi.


Foydalanilgab adabiyotlar ro`yxati:
1. O`zbekiston Respublikasi Prezidentining “Alohida ta`lim ehtiyoji bo`lgan bolalarga ta`lim –tarbiya berish tizimini yanada takomillshtirish chora- tadbirlari to`g`risida “ gi 2020-yil 13-oktabrdagi PQ-4860-son qarori.
2. “Ilk qadam” maktabgacha ta’lim tashkilotining davlat o’quv dasturi . Toshkent- 2018.
3. “Maktabgacha ta`limda ta`lim jarayonini individuallashtirish.Alohida ehtiyojli bolalar inklyuziyasi” Metodik qo`llanma.Toshkent-2020.