‘lchash — fizik kattaliklar qiymatlarini tajribada maxsus texnikvositalar yordamida aniqlash. Ko‘p hollarda oichash jarayonida oichanayotgan kattalik shunday fizik kattalik bilan taqqoslanadiki, unga ga teng boigan qiymat berilib

REJA:

1. 
   O’lchach haqida
   
2. 
   Bevosita olchach
   
3. 
   Olchach asboplari haqida
   

0 ‘lchash — fizik kattaliklar qiymatlarini tajribada maxsus texnikvositalar yordamida aniqlash.Ko‘p hollarda oichash jarayonida oichanayotgan kattalik shunday fizik kattalik bilan taqqoslanadiki, unga 1 ga teng boigan qiymat berilib, buuning fizik kattalik birligi yoki o ‘lchov birligi deyiladi.
0 ‘lchash natijasi — kattalikning o ‘lchash usuli bilan, masalan, kattalikni oichov birligi bilan taqqoslash yordamida topilgan qiymatidan iborat.
0 ‘lchash natijasini tenglama ko‘rinishida quyidagicha yozish mumkin:
t/ = ^ yoki Q = U-q
bu yerda, Q — o‘lchanayotgan fizik kattalik, U — oichash natijasi yoki oichanayotgan
kattalikning son qiymati, q — fizik kattalik birligi.
tenglama oichashning asosiy tenglamasi deyiladi. Uning o‘ngtomoni 0 ‘lchash natijasi deb yuritiladi. O ichash natijasi doimo oicham li kattalik boiib, u o‘z nomiga ega boigan q birlikdan hamda ayni shu birlikdan oichanayotgan kattalikda nechta borligini anglatadigan U sondan tashkil topgan.
Oichanayotgan kattalikning son qiymati bevosita, bilvosita, birlashtirib
va qo‘shma oichash usullari yordamida topiladi. Laboratoriya amaliyotida va ilmiy tekshirishlarda birlashtirib va qo‘shma oichash usullaridan foydalaniladi.
Bevosita o‘lchash deb oichanayotgan kattalikning izlanayotgan qiymati tajriba m aium otlaridan bevosita aniqlanadigan oichashga aytiladi. Masalan, haroratni termometr bilan, bosimni manometr bilan, uzunlikni chizgich bilan oichash va hokazolar bevosita oichashdan iborat.
Bevosita oichash tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega:
Qbev. = С 'п
bu yerda, Qbev — oichanayotgan kattalikning uning uchun qabul qilingan oichov birliklaridagi qiymati; S — raqamli hisoblash qurilmasi shkalasi b o iin m alarining yoki bir marta ko‘rsatishining oichanayotgan kattalik birliklaridagi qiymati; n — shkala boiinmalarining hisobida indikatorli qurilma bo‘yicha olingan sanoq.
Bilvosita o‘lchash deb oichash natijasi oichanayotgan kattalik bilan malum munosabat yordamida bogiangan kattaliklarni bevosita oichashga asosan olinadigan oichashga aytiladi. Bilvosita oichash tenglamasi quyidagi