•Kirisiw. •Reje: Jipek qurti embriologiyasi

TashMAU Nõkis filiali Agrobiologiya fakulteti 2A Agronomiya tãlim bağdari

Õzbetinshe jumisi

Orinlağan: Juginisbaeva A

Qabillağan: Abdiremova G

Tema: Jipek qurti embriologiyasi rawajlaniw tariyxi

•Kirisiw.

•Reje:

1.Jipek qurti embriologiyasi

2.Mayekliktiñ dùzilisi hãm rawajlaniwi

3.Tuxumnin rawajlaniwi

•Juwmaq.

•Paydalanilğan ãdebiyatlar.

Embriologiya-grekshe sõz bolip,embrio-embrion(bõrtik) logos-tãliymat degen mãni bildirip,embrionniñ rawajlaniwi haqqindaği pãn esaplanadi.Biraq bunday tariyp hazirgi zaman embriologiya paninin toliq manisin añlatpaydi,sebebi ol embrionnin rawajalaniwi,balki ol organizmda jinisiy organlardiñ formalaniwi ham olardin jinisiy kletkalariniñ payda boliwin ham rawajlaniwin,tuxumnin atalaniwi,tuxumda embrion payda boliwin ham tuxumnan shiğiwina shekemgi dawirlerdi oz ishine aladi.

Urğashi jinisiy kletkalardi payda qilip,olardi rawajlandirib tuxumğa aylanlandiriwshi jinisiy bezler mayeklik dep ataladi.Qurtliq stadiyasida mayeklikler baslanğish jağdayda boladi.Olar ashiq sari reñli,qiysiq ùshmuyesh korinisindegi ekibezden ibarat bolip,qurt qarin boliminiñ 5-buwini qabiği astinda,yarim ay formadaği dağlardiñ 2-jubi turğan jerde jaylasqan.Mayekliktiñ har bir ushqi bõliminen biriktiriwshi-pay ketken.

Bul paylar jaqinindaği toqimalarğa birigip,mayekti malim bir halatta tutip turadi.Mayektiñ ushqi bõlegi bel nayshasinan joqarida jaylasqan bolip,uzin payi bar,bul paydiñ arqa ushi ipak qurti qarin bõleginiñ jetinshi buwinina jetip baradi.Bul pay jinisiy pay dep ataladi keyinshelik bul paylardan tuxum jollari rawajlanadi.Mayekliktiñ perdesi biriktiriwshi toqimadan bolğan.Har qaysi mayekliktiñ ishki bosliği 3 toliq bolmagan tosiq benen tõrt kamerağa bõlingen.

Jipek qurtinin baslanğish tuxumdannin kameralarinda birlemshi jinis kletkalar-ovogoniyalar ham bir qansha epiteliy kletkalari boladi,bular follikuliya kletkalar delinedi.Jipek qurti osken sayin onin tuximdanida ulkeyedi.4-jasinin baslarinda,yagniy tuxim kameralari sozilip,nayshağa aylanip qalgan waqitta,olardin artqi boliminde differenciyaciyalangan(boline baslagan)orin korinediAne usi orinda harqaysi ovogeniy 3retden bolinip 8kletka payda qiladi,bulardan biri rawajlanip tuximğa(ovocitğa)aylanadi,qalgan 7wi usi kletkani aziqlandiriwshi kletkalar bolip qaladi.

Qurtlar quwirshaqqa aylanğannan keyin tez arada baslangish tuximdannin perdesi jirtiladi ham tuxim nayshalari quwirshaq qarin boliminiñ uliwmaliq bosliğina tusip turadi.Ovagoniyalardin tuxim payda qiliwshi ham tuximdi shigarip jiberiwshi bolimleri ane usi waqttan baslap bir-birine qosilip ketedi ham yaxlit nayshalarga uqsap qaladi.Nayshalardiñ tuxim payda qiliwshi bolimindegi tuximlar ovagoniyalar diywalindagi bulshiq etler qisqariwi natiyjesnde tuximdi shigarp jiberiwshi bolimine otedi.

Gubelek dawirinde toliq formalanip bolğan tuximdan 8uzin naysha-ovariollardan ibarat bolip,olar urğashi gubelek qarin boliminiñ harqaysi tarepine 4ewden jaylasadi.Harqaysi 4ovarioldiñ aldingi bolimleri ushqi kamera menen,arqa bolimi jup tuxim joli menen birlesedi.Qarin bosliğiniñ aqirinda 2jup tuxim jpli uliwma taq tuxum jolina qosiladi,bul jol tuxim shiğaratugin tesik benen tamamlanadi.

Juwmaq.

Tut jipek qurtı tolıq metamorfozalı jánlikler toparına kirip, tórt rawajlanıw dáwirin basınan ótkeredi.

1 - máyeklik dáwiri, embrionnıń rawajlanıw hám kópshiliginde qıslaw wazıypasın ótiw dáwiri bolıp esaplanadı.

2-lichinkalıq-qurtlıq dáwiri. Bul dáwirde azıqlanadı, ósedi, rawajlanadı hám zapas azıq zat toplaydı.

3-quwırshaqlıq dáwiri – denesin qayta tiklew, imago dáwirine tán belgilerdi payda etiw, formasın ózgertiriw - metamorfoza dáwiri.

4-imago - gúbeleklik, yaǵnıy jınsıy er jetiw, máyek qoyıw - násil beriw dáwiri.

Paydalanilğan ãdebiyatlar:

N.Ahmedov S.Muradov Jipekshilik tiykarlari. Tashkent 1998-j

U Abdullaev K.Raxmonberdiev Pillachilik. Toshkent 1971

N.Ahmedov S.Muradov Tut ipak qurti embriologiyasida laboratoriya amaliy mashgilotlar.Toshkent 1997-y

N.Ahmedov Ipak qurti uruğini jonlantirish.

Toshkent 1992-y

A.Abdurahmonov K.Rojdestvenskiy Ipak qurti nasilchiligi va uruğchiligi.

Internet materiallari

www.ziyo.net

www.reparat.uz.