Karbon kislotalar, ularning xosilalari va qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati Reja: 1

Karbon kislotalar, ularning xosilalari va qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati


Reja:
1.Bir va ikki asosli karbon kislotalarning nomlanishi, tuzilishi, olinish usullari, fizik va kimyoviy xossalari.
2.Oksalat, malon, qaxrabo va adipin kislotalar. Aromatik kislotalar.
3.To‘yinmagan bir va ikki asosli karbon kislotalar.
4.Akril, metakril, fumar va malein kislotalarni olinishi va xossalari.


1. To’yingаn bir аsosli kаrbon kislоtаlаrning nоmеnklаturаsi va izomeriyasi.
Molekulasi tarkibida karboksil guruhi(-COOH) bo’lgan organik birikmalarga karbon kislotalar deyiladi. Kаrbоn kislоtаlаr tаrkibidаgi kаrbоksil guruh sоnigа ko`rа bir vа ko`p аsоslilаrgа bo`linаdi. Bir аsоsli kаrbоn kislоtаlаr rаdikаl xаrаktеrigа ko`rа to`yingаn, to`yinmаgаn vа аrоmаtiklаrgа guruhlаnаdi.
To’yingan bir asosli karbon kislotalar C_nH_2n+1COOH yoki R-COOH umumiy formulalar bilan ifodalanadi. R-COOH formulada R=-H: - CH₃; -C₂H₅ va boshqa radikallar bo’lishi mumkin.
Izomeriyasi va nomlanishi. Karbon kislotalarning gomologik qatori chumoli kislota H-COOH dan boshlanadi. Ularning dastlabki 3 vakilini izomerlari yo’q. To’rtinchi vakilidan boshlab izomeriya hodisasi kuzatiladi.
Kislotalarni sistematik nomenklatura bo’yicha nomlashda tegishli to’yingan uglevodorod nomi oxiriga kislota so’zi qo’shib o’qiladi. Quyida to’yingan bir asosli karbon kislotalarni empirik va sistematik nomenklaturada nomlashga misol keltiramiz:

Kislotaning tuzilishi	Empirik (tasodifiy) nomenklatura bo’yicha nomi	Sistematik nomenklatura bo’yicha nomi
H – COOH	CHumoli kislota	Metan kislota
CH3-COOH	Sirka kislota	Etil kislota
CH3-CH2-COOH	Propion kislota	Propan kislota
CH3-CH2-CH2-COOH	Moy kislota	Butan kislota
	Izomoy kislota	2-metilpropan kislota
CH3–CH2–CH2–CH3–COOH	Valerian kislota	Pentan kislota
	Metiletilsirka kislota	2-metilbutan kislota