Kafedrasi “Umumiy va noorganik kimyo”

O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta ta’lim vazirligi Islom Karimov nomidagi

Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali

“KIMYOVIY TEXNOLOGIYA” kafedrasi

“Umumiy va noorganik kimyo” fanidan

MUSTAQIL ISH

11A-20 KT

Bajardi: Xolmatov D.

Tekshirdi: Mirzaxmedov R.

2020-2021

Mavzu : Platina guruhchasi elementlari va ularning xossalari

Reja :

1) Platina guruhchasi elementlarining xossalari.

2) Platina gurhchasi elementlarining olinishi.

3) Platina guruhchasi elementlari haqida umumiy ma’lumot.

1. Platina guruhchasi elementlarining xossalari.

Bu guruhga sakkizinchi guruh 5 va 6 davr elementlari Ruteniy, Rodiy, Palladiy, Osmiy, Irridiy va Platina lar kiradi. Platina oilasi elementlarining juda ko’p sun’iy radioaktiv izotoplari hosil qilingan. Bu metallar tabiatda tabiiy yoki qotishmalar holida uchraydi. Ular, Temir, Mis ba’zan Oltinlarda simob bilan birga uchraydi.

Tug’ma holdagi platina ko’pincha xar hil (bir necha milligrammdan bir necha kilogramga qadar ) og’irlikdagi bo’lak holida buladi. Ulardan eng kattasi 9.6 kg kelgan. Tug’ma olinadigan platina tarkibida 70-80 % platina, 3-10 % temir, 2-3 % irridiy, 0.5 % rodiy,0.3 % palladiy, 0.4 % osmiy, 0.02% ruteniy, 10 % mis bo’lishi mumkin. Tug’ma holdagi platinada boshqa 5 ta platina gruppachasidagi metallarning umumiy miqdori 1.5-2.8% ga boradi, ular orasida ruteniy miqdori juda katta. Platina oilasidagi metallarning eng katta konlari MDX da Janubiy Amerikada (Kolumbiyada) va boshqa mamlakatlarda uchraydi.

Palladiy bilan rodiyni 1803-yilda Vollaston, irridiy va osmiyni 1804-yilda Tennant, platinani Uotson (Kolumbiyada 1748-yilda) va ruteniyni Rossiyada 1844-yilda Klauslar kashf etishgan.

Platina oilasidagi metallar tarqoq va asl elementlar bo’lib,ularning yer qobig’idagi miqdori quyidagicha: platina 5-10%, irridiy 1-10%, osmiy 5-10%, rodiy 10%, retuniy 5-10%. Binobarin platina oilasi metallari nodir elementlar jumlasiga kiradi.