Кафедра: жамоат саломатлиги, соғЛИҚни сақлашни ташкил этиш ва бошқариш фан: Жамоат саломатлиги ва соғлиқни сақлашни бошқариш

---

KAFEDRA:  JAMOAT SALOMATLIGI, SOG'LIQNI 

SAQLASHNI TASHKIL ETISH VA BOSHQARISH 

Fan: Jamoat salomatligi va sog'liqni sa

q

lashni 

bosh

q

arish 

 

MAVZU: NISBIY MIQDORLAR VA 

ULARNING TIBBIYoTDA 

QO'LLANILIShI 

---

• Statistik  materiallarni jadvallarga jamlash orqali 

mutloq  sonlar olinadi. Mutloq  sonlar o'rganilayotgan 

voqealarning umumiy sonini, ularning dinamikada 

o'zgarishini ko'rsatadi. Masalan: viloyat aholisi, vrachlar 

o'rta tibbiyot xodimlarining paydo bo'lishi, ularning 

ko'paygan  yoki i kamayganligini tasdiqlash uchun ham  

mutloq  sonlardan  

• foydalanish mumkin (masalan: bezgak, bo'g'ma, 

qoqshol, qaytalama tif va hokazo).  

• Ammo ko'pgina hollarda mutloq sonlardan foydalanib 

xulosa chiqarish mumkin  emas.  

 

---

• Ayniqsa o'rganilayotgan hodisalar va voqealarning 

kattaligini, o'zgarishini, sifatiy xususiyatlari va ayrim 

qonuniyatlarini vaqt va muhit oralig'ida (ayrim  

kollektivlarda) bir - biri bilan solishtirish va 

taqqoslashda mutloq sonlardan nisbiy qiymatlar 

keltirib chiqarish lozim.  

• Nisbiy qiymatlar to'rt turli bo'ladi :  

• Intensiv ko'rsatkich 

• Ekstensiv ko'rsatkich 

• Aloqadorlik ko'rsatkichi 

• Yaqqollik ko'rsatkichi.  

 

---

• Intensiv ko'rsatkich – ma'lum muhitdan kelib 

chiqqan hodisani shu muhitda tarqalishini, 

ya'ni qancha marta uchrashini ko'rsatadi. 

Intensiv ko'rsatkich quyidagi formula bo'yicha 

hisoblanadi:  

•  

 

 

 

 

 hodisa · asos 

• Intensiv ko'rsatkich =    ――――――   

•                                                     muhit   

---

• Hodisa deb, shu muhitdan kelib chiqqan voqea, 

jarayon tushuniladi. Masalan: aholi (muhit) 

orasidagi tug'ilish va o'lim hollari (hodisa) va 

hokazo. Asos qilib odatda 100, 1000, 10000 va 

hokazo sonlar olinadi. Agar intensiv ko'rsatgich 

100 ga hisoblansa, olingan   kattalik % ( foizlarda), 

1000 ga xissoblansa - ‰ ( promilli), 10000 ga 

hisoblansa – ‰0 (prodetsimilli), 100000 ga 

hisoblansa – ‰00 (prosantimillilarda) 

ifodalanadi.  

 

---

• Vaqtincha mehnat qobiliyatini yo'qotganligi haqidagi 

ko'rsatkich 100 ta ishchiga, muqim shifoxonalarda 

o'lgan bemorlar o'lim ko'rsatgichi – 100 ta shifoxonada 

davolangan bemorlar soniga, umumiy kasallanish, 

umumiy o'lim, tug'ilish kabi   ko'rsatkichlar 1000 

aholiga hisoblanadi.  

• Intensiv ko'rsatgichlar aholini sanitariya holatiga baho 

berishda keng qo'llaniladi. Aholi sanitariya holatini 

ko'rsatuvchi intensiv ko'rsatgichlarga tug'ilish,  o'lim, 

kasallanish, shikastlanish, nogironlik  kabi ko'rsatgichlar 

misol bo'la oladi.  

---

• Ekstensiv ko'rsatkich. Ekstensiv ko'rsatkichlar – 

qismning butunga nisbatini, yoki  butunning qismlarga 

taqsimlanishini ko'rsatadi. Odatda ekstensiv 

ko'rsatichlar  % larda, ya'ni foizlarda hisoblanadi. 

Ekstensiv ko'rsatkichlarni hisoblash uchun butun 100 

deb olinib, uning qismlari esa X deb, qabul qilinadi  

• Ekstensiv ko'rsatkichlarga leykotsitar formula, aholining 

yoshi, jinsi, ijtimoiy guruhlar bo'yicha taqsimlanishi, 

o'lim, kasallanishlar strukturasi va hokazolar misol 

bo'ladi. Ekstensiv ko'rsatkichlar statistik majmuaning 

strukturasini aniqlash va uni tashkil etgan ayrim 

bo'laklarini taqqoslash uchun ishlatiladi.  

---

• Aloqadorlik ko'rsatkichi. Aloqadorlik  

ko'rsatkichi hodisaning u bilan bevosita bog'liq 

bo'lmagan muhit orasida tarqalish darajasini 

ko'rsatadi. Mazmunan bir - biridan farq 

qilsada, hisoblash usuli bo'yicha aloqadorlik  

ko'rsatkichi intensiv ko'rsatkichga o'xshash

.                                         

hodisa · 100 (1000, 10000) 

• Aloqadorlik   ko'rsatkichi = ―――――――――――――――――― 

•                                                       hodisa kelib chiqishida bevosita bog'liq 

•                                                        bo'lmagan muhit 

---

• Yaqqollik   ko'rsatkichlari – har xil territoriyada  

yoki muddatdagi bir jinsli   ko'rsatkichlarni bir 

– biriga nisbatini ko'rsatadi. Bunda 

ko'rsatkichlardan biri 100 deb qabul qilinadi, 

qolganlari esa, shu ko'rsatgichga nisbatan 

hissoblanadi. Bir - biriga taqqoslanayotgan 

qiymatlar    mutloq  sonlardan, nisbiy, o'rtacha 

qiymatlarda berilgan bo'lishi mumkin. 

---

 

 

 

               E'TIBORINGIZ UChUN RAXMAT !