Ishsizlik va uning turlari

Mavzu: ISHSIZLIK VA UNING TURLARI.

1. 
   Dars maqsadi:
   

• 
  Ishizlik va uning kelib chiqish sabablarini bilish;
  
• 
  Ishsizlik darajasini soda misolda baholay olish;
  
• 
  Ishsizlik turlarini bir-biridan ajrata olish;
  

2. 
   Dars yoritilishi lozim bo’lgan asosiy atama va tushunchalar:
   
   • 
     Ishsizlik;
     
   • 
     Mehnat resurslari;
     
   • 
     Ishsizlik darajasi;
     
   • 
     Friksion ishsizlik;
     
   • 
     Tarkibiy ishsizlik;
     
   • 
     Davriy ishsizlik;
     

III.Dars uchun zarur jihozlar va ma’lumot manbalari:

• 
  9-sinf darsligi.
  

IV.Darsning bosqichlari va vaqt taqsimoti:


V. Darsning tafsilotlari:

1	Tashkiliy qism	4 daqiqa
2	Uy vazifasini tekshirish	5 daqiqa
3	Yangi mavzuni boshlashga hozirlik	7 daqiqa
4	Yangi mavzuni yoritish: mustaqil ish munozara xulosa	8 daqiqa 5 daqiqa 6 daqiqa
5	Yangi mavzuni mustahkamlash	4 daqiqa
6	Baholash	3 daqiqa
7	Uyga vazifa	3 daqiqa

Dars quyidagi savollarni tahlil qilish bilan boshlanadi.

• 
  Ishsizlik nima?
  

O’quvchilar fikri tinglanadi.


Ishsizlik mamlakatda ishga layoqatli, belgilangan ish haqi evaziga ishlashga rozi, lekin ish topa olmagan yoki ish qidirib yurgan fuqarolarning borligi bilan ifodalanadi. Mehnatga layoqatli kishilar deganda, 16 yoshdan katta (Respublikamizda 16yoshdan mehnat qilishga ruxsat berilgan) va pensiya yoshiga yetmagan, mehnatga yaroqli aholi tushuniladi. Mamlakatimizning barcha mehnatga layoqatli aholisi mehnat resurslari hisoblanadi.Ishsizlikda kishilar ishlashni xohlasalarda, o’zlariga yarasha ish topa olmay qolishadi.

• 
  Ishsizlik qanday paydo bo’ladi?
  

Mehnat bozorida ishchi kuchiga bo’lgan talab va taklif o’rtasidagi muvozanat qator omillar ta’sirida o’zgarib turadi. Bu omillarning biri mehnat bozorining boshqa tovarlar bozoriga bog’liqligidir.
Iste’mol tovarlariga bo’lgan talabning o’zgarishi, ishlag chiqarilayotgan tovarlar tarkibini o’zgarishiga olib keladi. Bir tovarni ishlab chiqarishga qaraganda, ikkinchi bir tovarni ishlab chiqarish foydali bo’lib qaladi.
Mehnat bozorida han shunga mos ravishda, birinchi sohada ishchilar qisqaradi, ikkinchi sohada ishchilarga bo’lgan oshadi. Ishdan qisqartirilgan ishchilar, boshqa soha bo’yicha tovar ishlab chiqarish malakasini egallab bo’lguncha mehnat bozorida muvazanat buziladi. Ishchilar ishlashni xohlashsalarda o’zlariga yarasha ishni topa olmay qolishadi, natijada ishsizlik paydobo’ladi. Ishsizlikni bartaraf qilish maqsadida mamlakatda ishsizlik darajasi aniqlanib boriladi.
Ishsizlik darajasi – ishsizlar sonining mamlakat ishchi kuchining umumiy soniga nisbatan foiz miqdori bilan o’lchanadi.

Ishsizlik = Ishsizlik soni x 100% darajasi Ishchi kuchi soni

O’quvchilarga mashq yechilib, tushuntirib beriladi.

Mashq.Bir mamlakatda jami 32 mln aholi bo’lib, uning yarmi mehnatga yaroqli. Agar bu mamlakatda ishsizlar soni 2 mln kishini tashkil qilsa, mamlakatda ish bilan bandlar va ishsizlik darajasini aniqlang .