Ishsizlik va uning turlari

Yechimi: 1) 32000000 : 100 x 50= 16000000
2)16000000-2000000= 14000000
3)2000000 : 16000000 x 100 =12,4%

Javob: mamlakatda ish bilan band aholi 14 mln kishini, ishsizlik darajasi esa 12,4% ni tashkil qiladi.


- Ishsizlikning qanday turlarini bilasiz?

Ishsizlik kelib chiqish sabablariga qarab quyidagi turlarga bo’linadi:

1. Friksion ishsizlik - bu ishsizlik odamlarning bir ishdan boshqa ishga joylashayotgan paytida hosil bo’ladi. Tabiiyki, odam bir ishdan ikkinchi ishga joylashguncha ma’lum vaqt ishsiz qoladi, xuddi shu oraliqdagi ishsizlik “friksion ishsizlik” deyiladi.
Friksion ishsizlikka yana yoshlarning mehnatga layoqatli yoshga yetib yoki o’quv yurtlarini bitirib, ish qidirayotganlari ham qo’shiladi.

2. Mavsumiy ishsizlik. Mavsumiy ishlarning tugashi natijasida kelib chiquvchi ishsizlik - mavsumiy ishsizlik deyiladi. Masalan, qish oylarida qishloq xo’jaligi ishlari toxtab, qishloqda ko’chilik ishsiz qoladi, yoki yozgi dam olish lagerlarda ish to’xtaydi va shu kabilar.

3. Tarkibiy ishsizlik - bu ishsizlik, mamlakat iqtisodiyotidagi tarkibiy o’zgarishlar natijasidan kelib chiqadi. Ishlab chiqarishda yangi texnologiyalarni qo’llash shu sohalardagi ishchilarni qisqarishiga sabab bo’ladi. Yangi texnologiyalarda ishlash uchun yangi kasb egalari, yangi malakaga ega mutaxassizlar zarurati paydo bo’ladi va shu kasb egalariga talab vujudga keladi. Eski malakaga ega ishchilar ish joyida qisqartirilishi tufayli ular tarkibiy ishsizlar qatoriga qo’shiladi.

Mamlakat iqtisodiyotidagi bir sohani qisqarishi va boshqa bir sohani rivojlanishi han bunday ishsizlikni paydo qiladi.

4. Davriy ishsizlik. Mamlakat iqtisodiyotining davriy o’zgarishi bilan bog’liq ishsizlik davriy ishsizlik deb ataladi.

Davriy ishsizlik mamlakat iqtisodiyotining barcha sohalari iqtisodiy inqirozga yuz tutgan davrida sodir bo’ladi. Bu paytda iqtisodiy faollik pasayadi, natijada tovar va xizmatlarga bo’lgan talab kamayad. Bu esa ishsizlik darajasini keskin oshishiga olib keladi. Davriy ishsizlikning uzoq vaqt davom etishi butun iqtisodiyotni izdan chiqaradi.
O’quvchilarga darslikda keltirilgan turli kasb egalari haqidagi ma’lumotlar bilan yaxshilab tanishib chiqishlari va quyidagi savollarga javob tayyorlashlari so’raladi:
1) Darslikdagi rasmda tasvirlangan kishilarni qaysi birini ishsizlar safiga qo’shish mumkin? Javobingizni asoslang.
2) Ulardan kimlari ishsizlikning qaysi turiga kiritish mumkin.
O’quvchilarga tayyorgarlik uchun 8 daqiqa vaqt beriladi, so’ng birgalikda tahlil qilinib xulosa qilinadi.
Javob.
1. Muhandis, kollej bitiruvchisi, ishchi va o’rta ma’lumotli 30 yoshli kishi ishsiz hisoblanadi.
2. Bu kishilarni quyidagi ishsizlik turlariga kiritish mumkin:

Ishsizlik turi	Kasb egalari	Asos
Friksion	Muhandis,kollej bitiruvchisi	Bi kasbdan ikkinchi kasbga o’tish davri va yangi ishga kirish holati.
Davriy	Ishchi va o’rta ma’lumotli 30 yoshli kishi	Mamlakat iqtisodiyotida bo’layotgan iqtisodiy qiyinchiliklar natijasida ishsizlikka uchragan.