Indikatsiya elementlari haqida

Indikatsiya elementlari haqida.
Ma’lumki hozirda texnika sohasida o’sish katta. Shu jumladan mikroprosessorli texnologiya ham rivojlanmoqda. Biz bu kurs ishida mikrokontrollerli indikatsiya qurilmalari haqida so’z yuritamiz.
Indikator bu - ma’lumotlarni tasvir orqali aks ettirib beruvchi elektron qurilma hisoblanadi. Indikator inglizcha “indicotor” so’zidan olingan bo’lib o’zbekchada ko’rsatkich degan ma’noni bildiradi. Eng yaxshi ko’rinishdagi indikatorlarni KingBright firmasi ishlab chiqaradi. Indikatorlarning turli xil rangdagi, turli xil o’lchamli, shuningdek xarfli, raqamli va matritsali turlari mavjud. Bir qator barcha indikatorlar bir xil seriyali va bir xil pinli bo’ladi, ularni rangidan farq qilsa bo’ladi. Bu esa indikatorni mikrosxemaga o’rnatish uchun qulay bo’ladi. Ularni farqlashni misol tariqasida tushunish uchun ikkita indikator ko’ramiz: SA39-11xxx va BC56-12xxx. Indikator qurilmalari raqamli, harfli va boshqa simvolli ma’lumotlarni ko’rsatadi. Indikotorlarning bir qancha turlari mavjud. Bulardan matritsali, segmentli va LED indikatorlar keng tarqalgan.



2. Segmentli indikatorlar
Segmentli indikatorlar. Segmentli Indikator mikrosxemasining ustki qismida svetodiodlar joylashgan. Bu svetadiodlar raqamli ma’lumotlarni ko’rish uchun xizmat qiladi. Uning ichidagi xamma svetadiodlar odatda katod yoki anodda joylashgan bo’ladi. Quyidagi 2-rasmda segmentli indikatorlar keltirilgan.



2-rasm. 7 segmentli, 14-segmentli, 16 – segmentli va 5x7 matritsali indikatorlar.
Segmentli indikatorlarning segmentlarining ranglari turli xil bo’lishi mumkin. Quyida ularning ranglari tasnifi keltirilgan:

• 
  HWA – yorqin qizil Galliy Fosfid GaP, 700 nm.
  
• 
  EWA – Yuqori unumli qizil fosfid-arsenid va galley fosfid GaAsP/GaP, 625 nm ( boshqacha qilib aytganda tarjima qilish mumkin emas "HIGH EFFICIENCY RED").
  
• 
  GWA – Yashil galley fosfidi GaP, 565 nm.
  
• 
  YWA – sariq fosfid-arsenid va galley-fosfid GaAsP/GaP, 590 nm.
  
• 
  SRWA–super yorqin qizil arsenid galliy-alyuminiy GaAlAs,660 nm.
  

Svetadiodning ikki xil ulanish turi mavjud: С – umumiy katod va А – umumiy anod. Quyida SA39 va SC39 svetodiod chizmasi va elektron sxema keltirilgan. E’tibor bering, har bir segment DP nuqtasigacha a dan g gacha bo’lgan harflar bilan belgilanadi. Bu belgilardan biz dastur kodini yozishda foydalanamiz.

3- rasm. Indikatsiya qurilmasining sxemasi.
Demak, 3 va 8 - oyoqlari +5 V shinaga ulanadi (yoki, MK +5 V ga ulanadi , Lekin ekstremal hollarda bu tavsiya qilinmaydi), Yoki boshqacha qilib aytganda MK ning portiga ulanadi.
Mikrokontrollerning bazasida raqamli ma’lumotlarni tasvirlash uchun yetti segmentli svetodiodli indikator qurilmasidan foydalaniladi. Yeti segmentli indikatorni boshqarish juda qulay bo’lib, juda katta yorqinlikga ega, kam xarajatli va keng diapozonli ishchi tempraturaga ega. Svetodiodli indikatorlarning kamchiliklari ham yo’q emas, katta boshqaruvchili kontrollerlarning yetishmasligi harfli ma’lumotlar bilan ishlashda kam imkoniyatga ega. Yetti segmentli indikatorning svetodiodlar guruhi tartibli joylashgan va konstruktiv svetodiodlar guruhidan iborat. Indikatorlarda raqamli ma’lumotlarni svetodiodlar orqali chiqarishda bir vaqtning o’zida yoqib ishlatish mumkin.
I ndikatorlarning turlari svetodiodlarning joylashganligiga qarab ikki guruhga bo’linadi: umumiy anod va umumiy katod. Tasvirlanadigan razryadlarining soniga qarab, bir razryadli, ikki razryadli va hakazo. Bundan tashqari ularni rangi bo’yicha ham ajratish mumkin. Masalan: qizil, yashil, sariq va boshqa ranglilari mavjud.


4-rasm. Segmentli indikator umumiy anodli va umumiy katodli svetodiodlarning joylashish sxemasi.
Segmentli indikatorlarni statik yoki dinamik tarzda boshqarish mumkin. Statik boshqarishda indikator razryadlari mikrokontrollerga bir-biridan farqli ulanadi va ma’lumotlar unga doimiy kiritilib turiladi. Bu usul dinamik boshqaruvdan qulay, lekin qo’shimcha elementlarni ishlatmasdan, ko’p razryadli segmentli indikatorni mikrokontrollerga ulashda muammo tug’diradi, chiqishlar yetmay qolishi mumkin.

5-rasm.
Dinamik boshqaruvda chostotolar odam ko’zi ilg’amaydigan darajada tez bajarilib, navbatma – navbat indikotor razryadlarini yoqish bilan boshqariladi. Indikotorning bunday tartibda ulanish sxemasi tejamliligi shundaki, indikatorning segmentlari bir xil razryadlarga ulangan.
Quyida indikatorni boshqarishning bitta oddiy xolatini ko’rib chiqamiz. 6-rasmda keltirilgan ulanishda indikator 1 raqamini chiqaradi.


6- rasm.
Indikatorda qaysidir raqamni yoqish uchun portlarni sozlash kerak, qaysiki indikator ulangan, chiqish tartibida tranzistorni ochish va mikrokontroller portiga uni ulash lozim. Indikatorning qaysi segmentiga ulanganligiga qarab dastur kodlari xar xil bo’lishi mumkin. Bizning vaziyatda dastur kodi quyidagicha yoziladi:
unsigned char number[] = 
{ 0x3f, //0
0x06, //1
0x5b, //2
0x4f, //3  
0x66, //4
0x6d, //5 
0x7d, //6
0x07, //7  
0x7f, //8
0x6f  //9   };
10 li sanoq sistemasidagi 0 dan 9 gacha bo’lgan raqamlarni massiv indeksi ko’rinishida kiritiladi, chunki portga kerakli raqamni chiqarish qulay bo’ladi.
Dastur: 0 dan 9 gacha bo’lgan raqamlarni chiqarish.

7-rasm.