Boshqaruv tushunchasining mazmuni va mohiyati

Boshqaruv tushunchasining mazmuni va mohiyati
Reja
1. Boshqaruv"( menejment)" tushunchasining mohiyati. Boshqaruvchi shaxs rahbar kompetentligi
1. Boshqaruv“( MENEJMENT)” tushunchasining mohiyati.
2. Boshqaruvchi shaxs - rahbar kompetentligi.
3. O‘zbekiston Respublikasining ta‘lim tizimini boshqarish organlari.
4. Mahalliy davlat hokimiyati organlari va ularning respublika ta‘lim tizimini boshqarishdagi o‘rni va roli.
5. Ta‘lim muassasasi direktorining vazifalari
Tayanch so‘z va iboralar: Tayanch so‘z va iboralar:boshqaruv, menejment, rahbar, avtoritar, liberal, demokratik, rahbar shaxsi, rahbarlik kompitensiyasi
Boshqaruv -“(MENEJMENT)” tushunchasining mohiyatiBoshqaruv- bu qadimgi san‘at va eng yangi fandir. Boshqaruv sohasidagi mutaxassislar fikricha, boshqaruv siyosiy, iqtisodiy texnologik, ijtimoiy va axloqiy tizimlarning qismi bo‘lib, o‘zining yo‘nalishi, tamoyillari, uslublariga ega. Boshqacha qilib aytganda, boshqaruv jiddiy ilmiy-uslubiy asosga tayanadi. Har bir fan bilimlar majmui bo‘lib, jamiyat va tabiatdagi xodisa va qonunlarni anglab tushuntirishga harakat qiladi.Menejment (yoki boshqarish)mavjud minimal imkoniyatlardan maksimal natijalarga erishish maqsadida muayyan xodim yoki guruhga ta’sir etish, ular bilan hamkorlik qilish jarayoniBoshqaruv nazariyasi o‘zining tadqiqot ob’ektiga ega. U boshqaruv jarayonining tashkil etilishi va bu jarayondagi odamlar munosabatlari ning konuniyatlarini o‘rganadiBoshqaruv nazariyasi o‘zining tadqiqot ob’ektiga ega. U boshqaruv jarayonining tashkil etilishi va bu jarayondagi odamlar munosabatlari ning konuniyatlarini o‘rganadi“Boshqaruv jarayoni san’atdir, uning mohiyati ilmni (boshqaruv so hasidagi tashkiliy bilim asoslarini) har bir sharoitga nisbatan ishlatilishidadir”. G.Kuns, S.O.DonnelBoshqaruv nazariyasi yoki bo‘lmasa ma‘muriy boshqaruv hamisha ham deduktiv va eksperimental uslublarga tayanmaydi, chunki o‘rganilayotgan voqelikni tashqi muhit ta‘siri
omillaridan mutloq chegaralab, saqlash iloji bo‘lmaydi. Tahlil va sintezdan tashqari fan (shu jumladan san‘at ham) yana bir ajoyib bilim quroli - intuitsiya (sezgi) bilan ish tutadi. Albatta, intuitsiya empirik va nazariy bilimlarga asoslanadi. Intuitsiya - odam tafakkurining doimo izlanishi, muammo echimini tinmasdan izlash natijasidir. Bunga Nyuton olmasi, Mendeleev tushi, bastakorlar takrorlanmas musiqa asarlar yaratishini misol sifatida keltirish mumkin. Intuitiv echim faraz, g‘oya, taxmindan amaliyot tasdig‘igacha mashaqqatli va murakkab yo‘lni bosib o‘tishi kerak. Boshqaruv faqat fan emas, balki san‘at bo‘lgani uchun ham intuitiv boshqaruv qarorlarini qabul kilishda muhim va mas‘ul rol o‘ynaydi.Boshqaruv nazariyasi yoki bo‘lmasa ma‘muriy boshqaruv hamisha ham deduktiv va eksperimental uslublarga tayanmaydi, chunki o‘rganilayotgan voqelikni tashqi muhit ta‘siri omillaridan mutloq chegaralab, saqlash iloji bo‘lmaydi. Tahlil va sintezdan tashqari fan (shu jumladan san‘at ham) yana bir ajoyib bilim quroli - intuitsiya (sezgi) bilan ish tutadi. Albatta, intuitsiya empirik va nazariy bilimlarga asoslanadi. Intuitsiya - odam tafakkurining doimo izlanishi, muammo echimini tinmasdan izlash natijasidir. Bunga Nyuton olmasi, Mendeleev tushi, bastakorlar takrorlanmas musiqa asarlar yaratishini misol sifatida keltirish mumkin. Intuitiv echim faraz, g‘oya, taxmindan amaliyot tasdig‘igacha mashaqqatli va murakkab yo‘lni bosib o‘tishi kerak. Boshqaruv faqat fan emas, balki san‘at bo‘lgani
uchun ham intuitiv boshqaruv qarorlarini qabul kilishda muhim va mas‘ul rol o‘ynaydi.
Boshqaruv nazariyasi va amaliyoti murakkab va dolzarb bo‘lib, boshqaruv fanining maqsadi boshqaruv tamoyili, tuzilmasi, usul va uslublarini o‘rganish va takomillashtirishdir.
Boshqaruvchi shaxs - rahbar kompetentligiBoshqaruvchi shaxs - rahbar kompetentligiBoshqaruvchi shaxs - rahbar avvalo boshqarishdan oldin, albatta, kerakli ilmni egallagan bo‘lishi lozimdir. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida, «Har kimga ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi, madaniy yutuqlaridan foydalanish huquqi kafolatlanadi» deyiladi. Ilmiylik- nazariya va amaliyot bilan bir tushunchadir. Nazariya - amaliyot bilan chambarchas bog‘liqdir. Amaliyotsiz nazariya ko‘r odamni eslatadi. Amaliyot- nazariya oldida yangi vazifa va savollarni qo‘yadi. Kadrlar tanlash va ularni yanada o‘stirish - bu boshqarishning tashkiliy asosidir. «Kadrlar tanlashda -vatanparvarlik, xalqparvarlik tuyg‘usi bugun juda katta ahamiyatga egadir» - deyiladi O‘zbekistonning birinchi prezidenti “Yaxshi boshqarilayotgan mamlakatda qashshoqlikdan uyaladi. Yomon boshqarilayotgan mamlakatda boylikdan uyaladi”Boshqaruv hodimlarini tayyorlash eng samarali ishlardan hisoblanadi, chunki bu masalani echib, insoniyat iqtisodiy yutuqlar cho‘qqisiga eta oladi, kambag‘allik
tanazzulidan qutiladi, degan edi Konfutsiy ikki yarim ming yil oldin.Boshqaruv hodimlarini tayyorlash eng samarali ishlardan hisoblanadi, chunki bu masalani echib, insoniyat iqtisodiy yutuqlar cho‘qqisiga eta oladi, kambag‘allik tanazzulidan qutiladi, degan edi Konfutsiy ikki yarim ming yil oldin.“Rahbarlik lavozimiga - mas’ul vazifaga tayinlanadigan odamlardan nimalar talab qilinadi, ular qanday xususiyat va fazilatlarga javob berishi kerakligi haqida ko‘p gapiramiz. Biz ko‘pincha rahbar qat’iyatli, bilimdon va talabchan bo‘lishi kerak, deymiz. Hech shubhasiz, rahbar uchun bu fazilatlar suv bilan havoday zarur. Lekin hozirgi zamonda faqat shularning o‘zi bilan uzoqqa borib bo‘lmaydi. Rahbar qachon el-yurt ishonchini, e’tiborini qozona oladi? Qachonki yuragi, qo‘li toza, ko‘ngli ochiq, aql va zakovat sohibi bo‘lsa, uning tabiatida qat’iyatlilik bilan bilim, talabchanlik bilan adolat uyg‘un bo‘lsa, u o‘zi boshqaradigan odamlarning g‘am-tashvishlarini o‘z qalbidan o‘tkazishga qodir bo‘ladi. U o‘zining issiq istarasi, muamalasi bo‘ladimi, qandaydir boshqa ijobiy jihati bilanmi, odamlarning e’tiborini o‘ziga tortadigan, bir so‘z bilan aytganda, xalqning ko‘ngliga yo‘l topa oladigan bo‘lishi shart”LA.KarimovTa‘lim muassasalari rahbarlariga qo‘yiladigan asosiy talablarTa‘lim muassasalari rahbarlariga qo‘yiladigan asosiy talablar- Ishda to‘g‘ri yo‘lni tanlay olish, vaziyatni pedagogik tahlil qila bilish;- vaziyatdan to‘g‘ri chiqa bilish, har bir ishga ijodiy yondoshish;-
o‘zining shaxsiy ibrati, ishga bo‘lgan munosabati bilan pedagogik jamoani o‘z ortidan ergashtira bilish;- pedagogik mahorat va boshqara olish mahorati, fan yutuqlarini o‘zlashtirish;- yangi g‘oyalar, ichki imkoniyatlarni qidirib topib, uni amaliyotga tatbiq etish;- umummadaniyatlilik, ziyolilik, milliy qadriyatlarni qadrlash;- jahon madaniyati durdonalaridan xabardorlik, dunyoqarashning kengligi; - mehribonlik, insonparvarlik, shaxsni hurmat qilish;- har bir pedagog xodimga uning xarakteri, imkoniyatlari va ehtiyojidan kelib chiqib vazifa berish;- jamoa ishonchiga kirish, aytilgan fikr, taklif, qabul qilingan qarorning o‘z vaqtida bajarili-shiga erishish;- pedagogik jamoa, ta‘lim oldida turgan vazifalar, maqsadlar, istiqbolni aniq belgilash;- odamlar bilan o‘zaro samimiy munosabat o‘rnatish, muloqotga kirishish, jamoani ishontira bilish;- odamlar bilan o‘zaro samimiy munosabat o‘rnatish, muloqotga kirishish, jamoani ishontira bilish;- yordam berish, xodimlar kayfiyatini ko‘tarish, ixtiyoriy-majburiy o‘z orqasidan ergashtirish;- har bir ishning muqobil variantlarini e‘tiborga olish va amalga oshirish;-mantiqli, qisqa, lo‘nda, obrazli fikrlay bilish, fikrni qiyomiga etkazish, o‘z so‘zamolligi bilan suhbatdoshi (yoki jamoa) qalbiga kirish kabilar rahbarda mujassam bo‘lmog‘i kerak;- fidoyilik, mas‘uliyatlilik, poklik, qat‘iyatlilik, jur‘atlilik, jamoasi manfaati yo‘lida jonkuyarlik ko‘rsatish;- mehnat-sevarlik, adolatlilik, o‘ziga va o‘zgalarga talabchanlik ko‘rsatib, barchaga namuna bo‘lishi;- pedagoglarga ko‘proq
erkinlik va mustaqillik berishi, ularning har bir qadamini nazorat qilishdan saqlanishi;-yangiliklami joriy qilayotganda yo‘l qo‘ygan xatolarini kechirishi, ularni o‘zlari to‘g‘rilashi uchun vaqt va imkoniyat berishi;- pedagog xodimlarga sust, shijoatsiz, mujmal topshiriqlar bermaslik.yuqorida keltirib o‘tilgan rahbar uchun asosiy deb belgilangan talablar o‘zi rahbar kompetensiyasini belgilab beradi. Ko‘pqirrali qobiliyat tushunchasi kasbiy va shaxsiy kompetentlik tushunchasiga mos kelib, Aleks Murning fikricha “Soddaroq qilib tushuntiradigan bo‘lsak ko‘pqirrali qobiliyatlar deganda turli xil insonlar turli xil uslublar orqali yoki bir inson turli xil narsalarni turli xilda o‘rganilishi tushuniladi. Xou ta‘kidlashicha hech qachon ikki o‘rganuvchi bir xil bo‘lmaydi: har bir shaxs o‘ziga xos qobiliyatlar egasidir. Ko‘pqirrali qobiliyat tushunchasi kasbiy va shaxsiy kompetentlik tushunchasiga mos kelib, Aleks Murning fikricha “Soddaroq qilib tushuntiradigan bo‘lsak ko‘pqirrali qobiliyatlar deganda turli xil insonlar turli xil uslublar orqali yoki bir inson turli xil narsalarni turli xilda o‘rganilishi tushuniladi. Xou ta‘kidlashicha hech qachon ikki o‘rganuvchi bir xil bo‘lmaydi: har bir shaxs o‘ziga xos qobiliyatlar egasidir. “Ko‘pqirrali qobiliyat tushunchasining eng ilg‘or tarafdorlaridan biri asarlari ko‘pchilikka ma‘lum bo‘lgan Govard Gardnerdir. Boshqaruvning uslublari ham rahbar qobiliyatlari bilan bog‘liq bo‘lib, boshqarish uslublari 3 turda ko‘rinadi: Avtoritar, Demokratik,