Boboqulov ulug’bek

Navoiy davlat pedagogika instituti matematika va informatika fakulteti matematika va informatika Yo’nalishi 2-k guruh talabasi Muxammodova Moxinurning Kompyuter ta’minoti fanidan Mustaqil ishi

MAVZU:TARMOQ QURILMALARI.MODEM,UNING TURLARI VA PARAMETRLARI Reja:

• Tarmoq qurilmalari.
• Modem.
• Modem turlari va parametrlari.

Hozirda kompyutеrlar o`rtasida tеlеfon liniyasi yordamida aloqa o`rnatilagan. Bu aloqani o`rnatish uchun maxsus qurilma talab qilinadi. Bu qurilmaning vazifasi tеlеfon liniyasi orqali olingan signalni raqamli signalga aylantirish, kirishda esa tеskari opеrasiyani amalga oshirishdan iborat. Dеmak u modulyasiya va dеmodulyasiya opеrasiyalarini bajarishi kеrak. SHuning uchun qurilma Modem nomini olgan.Modеmni vazifasi kompyutеrdan kеlgan “0” va “1” lardan iborat raqamli signalni akustik diapazondagi elеkr tеbranishiga aylantirib uzatish va tеskari opеrasiyani bajarishdir.

• Hozirda kompyutеrlar o`rtasida tеlеfon liniyasi yordamida aloqa o`rnatilagan. Bu aloqani o`rnatish uchun maxsus qurilma talab qilinadi. Bu qurilmaning vazifasi tеlеfon liniyasi orqali olingan signalni raqamli signalga aylantirish, kirishda esa tеskari opеrasiyani amalga oshirishdan iborat. Dеmak u modulyasiya va dеmodulyasiya opеrasiyalarini bajarishi kеrak. SHuning uchun qurilma Modem nomini olgan.Modеmni vazifasi kompyutеrdan kеlgan “0” va “1” lardan iborat raqamli signalni akustik diapazondagi elеkr tеbranishiga aylantirib uzatish va tеskari opеrasiyani bajarishdir.
• Modеm akustik kanalni past va yuqori chastotali polosalarga bo`ladi. Past chastotali polosa informasiya uzatish, yuqori chastotali polosa informasiyani qabul qilishga qo`llaniladi.
• Informasiyalarni kodlashtirishni ko`p yo’llari mavjud. Ulardan kеng tarqalgani FKS (Frequency Shift Keying) mеtodi. U 300 bod (1 bod=1 bit/c) tеzlikda informasiya uzatilishiga mo`ljallangan.
• PSK (Phase Shift Keying) yetarli katta tеzlikda ishlovchi modеmlari uchun, informasiya uzatish tеzligi 2400 bodgacha.
• FSK to`rta ajratilgan chastotalarni qo`llaydi. Informasiya uzatishda 1070 Gs chastotali signalni “nol” dеb, 1270 Gs li signalni logik “bir” dеb tushiniladi. Qabul qilishda esa nolga 2025 Gs, birga 2225 Gs chastotali signallar mos kеladi. RSK esa ikkita chastotani ishlatadi: Informasiya uzatish 2400 Gs, qabul qilish uchun 1200 Gs. Informasiya ikki bitdan uzatiladi, bu yerda kodlash faza surilishi bilan amalga oshiriladi. 0 gradus “00” uchun, 90 gradus “01”, 180 gradus “10”, 270 gradus “11” larni bеlgilaydi.
• Bulardan tashkari boshqa modullashlar xam bor. Modеm tashqi yoki ichki bo`lishi mumkin. Tashqi modеmni bitta kabеli tеlеfon liniyasiga, ikkinchi kabеli esa kompyutеrni standart com portiga ulanadi.
• Ichki modеm esa oddiy platadan iborat bo`lib umumiy shinaga ulanadi.

Barcha zamonaviy modemlar o‘xshash funksional sxemalarga ega bo‘lib, bu sxemalar asosiy protsessor, signal protsessori, operativ xotiralovchi qurilma, doimiy xotiralovchi qurilma, modulyatorlar, demodulyar sim bilan muvofiqlashtirish sxemasi va dinamikdan tashkil topgan.
Asosiy protsessor odatda ichiga o‘rnatilgan mikrokompyuter bo‘lib, buyruqlarni qabul qilish va bajarish, ma`lumotlarni buferlash va ishlab chiqish- kodlash, kodni ochish, siqish, cho‘zish va xokozolarni bajarish, shuningdek signalli protsessorni boshqarish uchun javob beradi. Ko‘pchilik modemlarga tipik mikrosxemalar to‘plami asosida ixtisoslangan protsessorlar ba`zilarida esa umumiy vazifali protsessorlar va modulyator/ demoduliyatsiya bilan chastota yo‘nalishlarini ajratish, aks-sadoni yo‘qotyish va hokozolar bilan shug‘ullanadi. Bunday protsessorlar sifatida modulyatsiyaning aniq usullari va protokollariga yo‘naltirilgan ixtisoslangan protsessorlar, yoki keyinchalik ish algoritmini to‘ldirish yoki o‘zgartirish imkonini beruvchi, almashtiruvchi mikrodasturlar unversial protsessorlar ishlatiladi. Modemning tipi va murakkabligiga bog‘liq ravishda asosiy intellektual yuklama DSP yoki modulyator/demulyator zimmasiga tushadi. Past tezlikli modemlarda asosiy ishni modulyator/demulyator, tezkor modemlarda esa DSP bajaradi.
DXQ da asosiy va signal prosesorlari uchun dasturlar saqlanadi. DXQ bir marta dasturlanuvchi, ultrabinafsha o‘chirish bilan qayta dasturlanuvchi, qayta elektrik dasturlanuvchi bo‘lishi mumkin. DXQ ning keyingi tipi xatoliklarni tuzatib borishi yoki yangi imkoniyatlar paydo bo‘lishi bilan choklarni tezkor o‘zgartirishga imkon beradi.
OXQ asosiy va signal prosesorlari ishida vaqtincha xotira sifatida foydalaniladi. OXQ da parametrlar to‘plami ham saqlanadi.
NVRAM da modem parametrlari saqlangan to‘plamlari saqlanib, ulardan biri har bir ulanish yoki tashlab yuborishda joriy to‘plamga yuklanadi. Odatda, ikkita saqlangan to‘plam- asosiy va qo‘shimcha to‘plam mavjud bo‘ladi. Boshqa ko‘rsatma bo‘lmaganda initsiallash uchun asosiy to‘plam ishlatiladi, lekin qo‘shimcha to‘plamga ulanish imkoniyati ham bor.
Liniya bilan muvofiqlashtirish sxemasi signalni uzatish uchun ajratuvchi transformator qo‘ng‘iroq signalini topish uchun optojuftlik, liniyaga ulanish va nomerni terish relesi, shuningdek liniyaga yuklama yaratish va kuchlanish ortib ketishidan himoya elementlarini oziga oladi.
Rele o‘rniga tovushsiz elektron kalitlar qo‘llanilishi mumkin. Ba`zi liniyalarning kuchlanilishi nazorat qilish uchun qo‘shimcha optojuftliklar qo‘llaniladi. Liniyaga ulanish va nomerni berish bitta kalit yordamida va alohida kalitlar bilan ham bajarilishi mumkin.
Dinamikga uning eshitish holatini tovushli nazorat qilish uchun liniyadan kuchaytirilgan signal chiqariladi. Dinamik nomerni terish va ulash vaqtiga butun ulanish vaqtiga ulanilishi mumkin, shuningdek batomom uzib quyilishi ham mumkin.
Tashqi modemlar, qo‘shimcha tok manbasining bitta o‘zgaruvchili kuchlanishdan ta`minot kuchlanishini shakllashtirish sxemasini o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari tashqi modemlar DTE bilan aloqa uchun interfeys zanjirlarini o‘z ichiga oladi.

• Modemlarda foydalaniladiganlarni modulyatsiyalash usullari.
• Chastotani modulyastilash CHM(Frequency Shift Keying - FSK) da elemenlar eltuvchi signalning turli chastotalarda uziladi. Bu modulyatsiylashning eng ishonchli va to‘sqinlarga bardoshli usuli bo‘lib, biroq eng past tezlikdadir.
• Nisbiy fazoviy modulyatsiyalashda, OFM da axborotni eltuvchi signal fazasini siljitish yo‘li bilan uzatiladi.
• Kvadraturali- amplitudali modulyatsiyalash KAM da signal amplitudasi va fazasi o‘zgarishini qo‘shib olib boradi. Bu moduliyatsiyalash turning, kvadratura deb atalishining sababi, signal bir-biriga nisbatan kvadratli munosabatda bo‘lgan sinusoidal va konusoidal tashkil etuvchilarning yig‘indisi bilan tasvirlanishidadir. Ko‘p pozitsiyali modulliytsiyalashda to‘sqinga bardoshlilik turg‘unligini oshirish uchun axborotni oldindan kodlash qo‘llaniladi. Kodlanmaganda moduliatsiyalashning har bir keyingi pozitsiyasining paydo bo‘lish extimoli tengdir va pozitsiyalar soni ortganda esa demoduliyatsiyalash xatosining ehtimolligi ko‘zga-ko‘rinarli ortadi..
• Kodlash axborot oqimining statistik xossalarni shunday o‘zgartiradiki, har-bir pozitsiyaning paydo bo‘lishi ehtimolligi oldingi tarixiga bog‘liq bo‘lib u demodulyatorga eng ishonchli qarorlar qabul qilishiga imkon beradi. Bunday kodlash usullari o‘rama usullar yoki Tlerlis Encoding deb ataladi. 1.5.Uzatish protokollari standartlari va normalari. Foydalaniladigan ko‘pchilik protokollar Xalqaro Aloqa Ittifoqi tomonidan standartlashtirilgan bo‘lib bu tashkilot ilgari Telegrafiya va Telefoniya buyicha Xalqaro maslahat qo‘mitasi MKKTTT deb nomlanar edi. ITU ning telefon aloqasiga oid bo‘limi ITU-T bilan belgilanadi.
• ITU-T ning telefon liniyalari buyicha ma`lumotlarni uzatish sohasidagi tavsiyalari “V” bo‘limda, ma`lumotlarni uzatish tizimlarni qurish buticha umumiy tavsiyalari “X” bo‘limda jamlangan.
• Moddiy aloqalar protokolidan quyidagilar eng ko‘p tarqalgan: Bell103J, V.21, Dupleksli simmetrik, 4M ni qo‘llashadi. Dupleksni tashkil etish uchun kanalning chastotalar yo‘nalishii ikkita qismkanal bo‘linadi, bunda quyisi ma`lumotlarni uzatish, yo‘qorigisi esa qabul qilish uchun xizmat qiladi.

Chastotaning bir modulyasiyasodagi bitta bit uzatiladi ; Shunday qilib, modulyatsiyalash va uzatish tezliklari tengbo‘lib, ular 300 bod va bit/s ni tashkil etadi. V.22 (ITUT) Dupleksli, simmetrik axborotni eltuvchi signal fazosini siljitish yo‘li bilan uzatadigan nisbiy fazoviy modulyatsiyalash NF ni (Differential Place Shift Keying -DPSK) eltuvchi chastotalar -1200 va 2400 Гц, modulyatsiya tezligi 1600bod. Protokol ikkita rejimga ega, ulardan birida bitta modulyatsiyada bitta bit, ikkinchisida esa ikkita bit (dibit) uzatiladi. Mos ravishda, fazoni 180 va 90 graduslarga nisbiy siljitish bilan birinchi holda ikkita, ikkinchi holda esa to‘rtta modulyatsiya pozitsiyasi bo‘ladi, uzatish tezligi esa 600 va 1200 bit/s ga teng. Protokolning amalga oshirilishi signalning chastotaviy va fazoviy harakteristikalarini to‘g‘rilaydigan ekvalayzer mavjud bo‘lishini nazarda tutadi .

• Chastotaning bir modulyasiyasodagi bitta bit uzatiladi ; Shunday qilib, modulyatsiyalash va uzatish tezliklari tengbo‘lib, ular 300 bod va bit/s ni tashkil etadi. V.22 (ITUT) Dupleksli, simmetrik axborotni eltuvchi signal fazosini siljitish yo‘li bilan uzatadigan nisbiy fazoviy modulyatsiyalash NF ni (Differential Place Shift Keying -DPSK) eltuvchi chastotalar -1200 va 2400 Гц, modulyatsiya tezligi 1600bod. Protokol ikkita rejimga ega, ulardan birida bitta modulyatsiyada bitta bit, ikkinchisida esa ikkita bit (dibit) uzatiladi. Mos ravishda, fazoni 180 va 90 graduslarga nisbiy siljitish bilan birinchi holda ikkita, ikkinchi holda esa to‘rtta modulyatsiya pozitsiyasi bo‘ladi, uzatish tezligi esa 600 va 1200 bit/s ga teng. Protokolning amalga oshirilishi signalning chastotaviy va fazoviy harakteristikalarini to‘g‘rilaydigan ekvalayzer mavjud bo‘lishini nazarda tutadi .
• V.22 bis (ITU-T) V.22 ni, bir pozitsiyalikni o‘chirib va bitta signalni moduliyatsiyalash uchun o‘n olti pozitsiyali kvadraturali amplitudali modulyatsiyalashni kiritish yo‘li bilan rivojlantirilgan. Shunga mos ravishda, uzatishning maksimal tezligi 2400 bit/s gacha yetkazilgan . V.32 (ITU-T). O‘n olti pozitsiyali KAM va Trellis-kodlashdan foydalanadi, uzatish tezliklari 4800 va 9600 bit/s. V.32 bis (ITU-T). V.32 ning uzatish tezligi 14400 bit/s bo‘lgan kengaytmasi, 7200 va 12000 bit/s oraliq tezliklari kiritilgan. Protokolga seans vaqtida liniya sifati o‘zgarishidagi tezlikni avtomatik o‘zgartirish protseduralarini qo‘llab-quvvatlash kiritilgan, biroq bir qator modemlarda bu tezlikni, boshlang‘ich tezlikka qaytmasdan, faqat pasaytirish ko‘zda tutilgan.HST(US Robotics).Original holatga turg‘un nosimmetrik protokol bo‘lib, bir tomonga uzatish tezligi 16800 bit/s gacha, teskari kanalda esa tezlik 300 yoki 450 bit/s qilib tayinlangan. Protokol ma’lumotlar oqimining eng zich tomoniga avtomatik yo‘naltiriladi; taqqoslanadigan oqimlarda protokolning davriy “aylanishi ” (kengayishi) ro‘y beradi. V.34(ITU-T). Oxirgi avlod protokoli, uzatish tezligi 28800 bit/s gacha, oraliq tezliklar 2400 diskretlik bilan 2400...26400 bit/s. ITU protokolining qabul qilinishi oldidan turli ishlab chiqaruvchilarning v.fast va V.FS protokollari mavjud edi. Modulyatsiyasi-qo’shimcha vaqtni kodlash bilan 256 pozitsiyani KAM, qaror bunda qabul qiluvchi oxirgi tomonda signalning ikki qo‘shni holati bo‘yicha qabul qilinadi.Bir modulyatsiyada uzatiladigan ma’lumotlar elementi o‘lchamining ortishi munosabati bilan “bod” tushunchasi o‘rniga “bir sekundda bir simvol” tushunchasi ishlatiladi, mazkur holda simvol o‘lchami 8 bitga yoki bir baytga teng. Shunga mos ravishda “simvolli tezlik” tushunchasi kiritilgan-2400, 2743, 2800, 3000, 3200, 3429 simv/s. So‘nggi ikki tezlik telefon traktini o‘tkazishning standart yo‘nalishiga sig‘maydi, biroq bir qator telefon liniyalari hozirda kerakli o‘tkazish qobilyatiga ega .V.34 bis (ITU-T). V.34ning 31200 bit/s oraliq tezlik bilan 33600 bit/s tezlikkacha kengaytmasi. V.90(ITU-T). Nosimmetrik, “yarim raqamni ” tezkor protokol, bir tomondagi uzatish tezligini 56 kbit/s ga ko‘tarish imkonini beradi,bu standartdan oldin x2(USR/3COM) va k56 flex (Rockwell/Lucent) protokollari mavjud edi. Mazkur protokollar guruxi, shuningdek, V.PCM va 56k nomlari bilan ma’lum. 56k protokollari faqat nosimmetrik liniyalarda amalga oshiriladi, bunda bir tomonda bevosita biriktirish bloki (“raqamli modem”) T1/E1, ISDN va boshqa raqamli kanalga ulash bilan o‘rnatiladi, ikkinchi tomonida esa V.90 ni qo‘llaydigan analogli modem o‘rnatiladi. Bunday ulanishda raqamli kanal tomonidan signal, masofaning katta qismida o‘zgarmas raqamli shaklda va faqat abonent komplektidan odatdagi modemgacha analogli shaklda uzatiladi. Axbotni raqamli analogli shaklda uzatiladi. Axborotni raqamli shakldan analogli shaklga o‘zgatirish, teskarisiga o‘zgartirishga qaraganda kamroq yo‘qotishlarda bajarilganligi uchun, raqamli kanalning chegaraviy o‘tkazish qobiliyati (64 kbit/s) faqat 56 kbit/s gacha (haqiqatda odatda 45-53 kbit/s) pasayadi. Teskari tomon uchun esa chegaraviy tezlik 33.6 kbit/s dir.

E’tiboringiz uchun rahmat!