Asosiy formulalar

---

Mavzu: Elektromagnitezm. 
Magnit maydon kuchlanganligi.
BIO
– 
SAVAR –LAPLAS qonuni 
Tuzuvchilar: kat.o‘qit. Jo‘rayeva N. 
ass. Axmadjonova U. 

---

Asosiy formulalar
Bio – Savar –Laplas qonuni buyicha, I tok o‘tayotgan kontur elementi dl 
fazoning biror A nuqtasida kuchlanganligi 
2
4
sin
r
dl
I
dH


=
ga teng magnit maydoni hosil qiladi, bunda r – tok elementi dl dan A nuqtagacha 
bo‘lgan masofa, α – radius vektor r bilan dl orasidagi burchak. 
Bio – Sovar – Laplas qonunini turli ko‘rinishdagi konturlarga tadbiq qilib, 
quyidagilarni topish mumkin: 
Doiraviy tok markazidagi magnit maydonning kuchlanganligi 
R
I
H
2
=
,
bunda R- tokli doiraviy konturning radiusi. 
Cheksiz uzun tug‘ri o‘tkazgich hosil qilgan magnit maydonning kuchlanganligi 
a
I
H

2
=
, 
bunda a –kuchlanganlik aniqlanadigan nuqtadan tokli o‘tkazgichgacha bo‘lgan 
masofa. 
Doiraviy tok o‘qidagi magnit maydonning kuchlanganligi 
2
/
3
2
2
2
)
(
2
a
R
I
R
H
+
=
, 
bunda, R – tokli doiraviy konturning radiusi va a – kuchlanganlik aniqlanadigan 
nuqtadan kontur tekisligigacha bo‘lgan masofa. 
Cheksiz uzun solenoid va toroid ichidagi magnit maydonning kuchlanganligi 
In
H
=
,
𝐵 = 𝜇
0
𝜇𝐼𝑛 = 𝜇𝜇
0
𝐼
𝑁
𝑙
bunda, n – solenoidning (toroidning) uzunlik birligidagi o‘ramlari soni. 
Magnit induksiyasi B magnit maydoni kuchlanganligi N bilan quyidagicha 
bog‘langan: 
H
B


0
=
,
 
bunda, μ – muhitning nisbiy magnit kirituvchanligi va μ
0
–magnit doimiysi bo‘lib 
qiymati 
μ
0q4π 10
-7
gn/m = 12,57 10
-7
gn/m 
Magnit maydon energiyasining xajm zichligi
2
0
HB
W
=
. 
Tokli berk konturning magnit maydonida aylanish momenti

sin
pB
M
=
Tokli konturning magnit momenti
IS
p
=
, 
bunda S –kontur yuzi, shu sababli 

sin
BIS
M
=
Tokli konturning magnit energiyasi
2
2
1
LI
W
=

---

Mavzu bo‘yicha masalalar.
1. 5a tok o‘tayotgan cheksiz uzun o‘tkazgichdan 2 sm uzoqlikdagi nuqtada magnit 
maydonning kuchlanganligi topilsin. 
2. Kundalang kesimi S=1,0 mm
2
bo‘lgan mis simdan qilingan halqa orqali o‘tayotgan 
20a tok haqaning markazida kuchlanganligi N=2,24 e ga teng magnit maydoni hosil 
qiladi. O‘tkazgichning uchlari qanday potensiallar ayirmasiga ulanganligi topilsin. 
3. Doiraviy kontur o‘qida kontur tekisligidan 3 sm naridagi magnit maydonining 
kuchlanganligi topilsin. Kontur radiusi 4sm va konturdagi tok 2a. 
4. Radiusi 11 sm bo‘lgan doiraviy uram markazidagi magnit maydonining
kuchlanganligi 0,8 e. Shu uram o‘qida o‘ram tekiligidan 10 sm naridagi magnit 
maydonning kuchlanganligi topilsin. 
5. G‘altakka o‘ralgan sim diametri 0,8 mm O‘ramlar bir-biriga zich joylashgan. 
G‘altakni yetarli uzun deb hisoblab, tok kuchi 1a bo‘lganda g‘altak ichidagi magnit 
maydonning kuchlanganligi topilsin 
6. 30 sm radiusli doiraviy kontur markazidagi magnit maydon induksiyasi 25 mkT. 
Shu kontur o‘qida, kontur tekisligidan 40 sm naridagi nuqtada magnit induksiyasi 
nimaga teng? 
7. Uzunligi 20 sm, diametri esa 4 sm bo‘lgan solenoid 400 o‘ramdan iborat bo‘lib, 
ulardan 2 A tok o‘tadi. Solenoid markazidagi magnit maydon induksiyasini aniqlang. 
8. S yuzali mis simdan yasalgan halqadan I tok o‘tib, uning uchlarida U kuchlanish 
hosil qiladi. Halqaning markazidagi magnit maydon induksiyasi topilsin. 

=1,7
.
10
-8
Om
.
m deb olinsin. 
9. 10 A tok oqayotgan ingichka halqa markazidagi magnit induksiya topilsin. 
Halqaning radiusi 5 sm. 
10. Radiusi 16 sm bo‘lgan juda kalta g‘altak cho‘lg‘amidan 5 A tok oqadi. Agar 
g‘altak markazidagi magnit maydonning kuchlanganligi 800 A/m bo‘lsa, g‘altakdagi 
o‘ramlar soni qancha?