Adabiyot nazariyasi

Baxtiyorova Husnora Muzaffar qizi
O‘TA-403
ADABIYOT NAZARIYASI

KICHIK LIRIK JANRLAR. NAVOIY ASARLARI MISOLIDA

Navoiy fardlari. Fard ta’rifi. Uch fard tahlili.

 Fard — arabcha yakka, yagona ma’nolarini bildiruvchi so'z. U bir bayt hajmida bitiladigan mustaqil adabiy asar janri nomini ifodalovchi istiloh hamdir. Fard atigi ikki misradan iborat bo'lsa-da, unda muayyan mazmun, g'oya ilgari suriladi. Fardda, ko'pincha, badiiy umumlashma, hayotiy tajribadan kelib chiquvchi hukm bo‘ladi:

Muruvvat barcha bermakdur, yemak yo'q.

Futuvvat barcha qilmakdur, demak yo'q.

Ushbu fardda juda yuksak va salmoqdor insonparvar g'oyalar ilgari surilgan. Navoiy shu ikki misradayoq Sharq tasavvuf ta'limotining eng ilg'or oqimlaridan biri — javonmardlik sulukining dasturiy qoidalarini qoyilmaqom darajada ifodalab berolgan. Javonmardlik namoyandalari muruwat ahli, futuvvat ahlidirlar. Ularni Navoiy o'z asarlarida «axiy» nomi bilan ham yuritadi. Muruvvat ahli eng olijanob toifa sifatida tasvirlangan.

Fard janrining qat'iy shakliy talablari ko'p emasligi uning ijodiy imkoniyatini cheklamagan, aksincha, erkinligini ta’minlagan. Shuning uchun ayrim shaklan murakkab, muqim xususiyatli mumtoz janrlar davr o'tishi bilan adabiy taomildan chiqib ketgan. Fard esa hozirgi zamon ruhi, voqeligi, g'oyalarini ifodalashda faol xizmat qilayotgan barhayot janrdir.