8-amaliy ish Mavzu: Maxsus dasturiy vositalar yordamida ma’lumotlarni qayta tiklashni o’rganish. Ishdan maqsad

8-amaliy ish
Mavzu: Maxsus dasturiy vositalar yordamida ma’lumotlarni qayta tiklashni o’rganish.
Ishdan maqsad: Talabalarda ma’lumotlarni xavfsiz o’chirish, ularni maxsus dasturiy vositalar yordamida qayta tiklash haqida bilim va ko’nikmalarni shakllantirish.
Nazariy qism.
Faylni tiklash jarayonini qisqacha, ildiz papkasida (FAT) yoki asosiy fayl jadvalidagi (NTFS) o'chirilgan yozuvlarni topish uchun disk yoki papkani skanerlash, so'ngra ma'lum bir o'chirilgan yozuv uchun qayta tiklanadigan klasterlar zanjirini aniqlash, va bu klasterlarning mazmunini yangi yaratilgan faylga nusxalash deya tavsiflash mumkin.
Turli fayl tizimlari o'zlarining mantiqiy ma'lumotlar tuzilmalariga ega, ammo umuman olganda har bir fayl tizimi:

• 
  Fayl yozuvlari roʻyxati yoki katalogiga ega, shuning uchun iterativ ravishda ushbu roʻyxatni va oʻchirilgan deb belgilangan yozuvlarni koʻrib chiqish mumkin.
  
• 
  Faylni tashkil etuvchi klasterlar to'plamini topishga harakat qilish uchun har bir yozuv uchun ma'lumotlar klasterlari ro'yxatini saqlaydi.
  

1-rasm. Disk strukturasi va klasterlarga ma’lumotlarni joylashtirish
Faylda kerakli yozuvni topib, faylni tashkil etuvchi klasterlar to'plamini to'plaganidan so'ng, ushbu klasterlarni o'qish va boshqa joyga ko'chirish mumkin.
Qayta tiklash ketma ketligi:

• 
  Disklarni skanerlash;
  
• 
  Klaster zanjirini topish;
  
• 
  O’chirilgan fayllarni klaster zanjiridan qayta tiklash.
  

Biroq, har bir o'chirilgan faylni tiklash mumkin emas:
Birinchidan, fayl yozuvi hali ham mavjud deb hisoblansa (boshqa ma'lumotlarning ustiga yozilmagan), o'chirilgan fayl joylashgan diskda qancha kam fayllar yaratilgan bo'lsa, o'chirilgan faylni yozish uchun joy boshqa yozuvlar uchun ishlatilmaganligi ehtimoli shunchalik yuqori bo'ladi.
Ikkinchidan, fayl yozuvi ko'proq yoki kamroq ishonchli tarzda fayl klasterlari joylashgan to'g'ri joyga ishora qiladi deb taxmin qilinganda (bu Windows XP da, katta FAT32 jildlarida kuzatilgan), operatsion tizim o'chirilgandan so'ng darhol fayl yozuvlarini buzadi, shuning uchun birinchi ma'lumotlar klasteri yaroqsiz bo'lib qoladi va yozuvni keyingi tiklash mumkin emas.
Uchinchidan, faylning ma'lumotlar klasterlarini xavfsiz deb hisoblansa (boshqa ma'lumotlarning ustiga yozilmagan), o'chirilgan fayl joylashgan diskda yozish operatsiyalari qanchalik kam bo'lsa, o'chirilgan faylning ma'lumotlar klasterlari egallagan joy boshqa ma'lumotlarni saqlash uchun ishlatilmasligi ehtimoli shunchalik yuqori bo'ladi.
Umuman olganda:

• 
  Muhim ma’lumotlar tasodifan o’chirilganda qayta tiklash amalga oshirilmagungacha diskka yangi ma’lumotlar yozlaslik lozim;
  
• 
  Qayta tiklanayotgan ma’lumotlarni ular o’chirilgan diskka aynan qayta tiklamaslik lozim.
  

Amaliy qism.
Ma’lumotlarni qayta tiklash dasturlaring asosiy qismi pullik dasturlar hisoblanib, ular ichida Recuva dasturi narxi va imkoniyatlari bilan boshqalaridan ajralib turadi. Amaliy qismni bajarishda aynan Recuvadan foydalaniladi.
Dastlab diskda ma’lumotlarni tekshirib olamiz va ulardan ayrimlarini qayta tiklash uchun vaqtincha o’chiramiz.

2-rasm. Ma’lumotni tanlash va uning kontetini tekshirish

3-rasm. Tanlangan ma’lumotni o’chirish
Ma’lumotlarni qayta tiklash uchun Recuva dasturi ishga tushuriladi va skanerlanuvchi qurilma ko’rsatiladi.

4-rasm. Recuva dasturini ishga tushirish va asosiy oynasi

Qayta tiklash uchun skanerlanuvchi qurilma va fayllar turlari belgilanadi va skanerlash boshlanadi.

5-rasm. Skanerlash uchun vositani va fayllar turlarini tanlash

6-rasm. Skanerlashni boshlash

7-rasm. Skanerlash natijalari
Skanerlash tugagach tiklash uchun fayllarni tanlashimiz mumkin va ular haqida tiklashdan oldin ham batafsil ma’lumot olish mumkin. Fayllar tiklashdan oldin dastur bergan yashil va qizil ogohlantirishlar faylni muvaffaqiyatli tiklash imkonini beradi.

8-rasm. Qayta tiklash uchun tanlangan fayl xususiyatlari

9-rasm. Qayta tiklashga ruxsat berish
Qayta tiklash jarayonida tiklanayotgan fayl o’zi ochirilgan qurilma maydonida emas boshqa bir joyga saqlash maqsadga muvofiq.

10-rasm. Qayta tilash jarayoni

11-rasm. Qayta tilangan ma’lumotlar

12-rasm. 11-rasm. Qayta tilangan ma’lumot va uning kontenti

13-rasm. Qayta tiklash imkoniyati past bo’lgan faylni tiklash yoki uni xavfsiz o’chirish holati
Dasturda qizil ogohlatirish bilan berilgan fayllarni tiklash imkoniyati past hisoblanadi va ular tiklanganda ham foydalanish uchun yaroqli bo’lmasligi mumkin. Shu bilan birga dastur ma’lumotlarni xavfsiz o’chirish imkonini ham beradi. Bu usul bilan o’chirilgan ma’lumotlarning qayta tiklash ehtimolligi deyarli mavjud bo’lmaydi.

14-rasm. Qayta tiklash imkoniyati past bo’lgan faylni tiklagandan so’ng undan foydalanish imkoni
Nazorat savollari

1. 
   Ma’lumotlar diskka qanday yoziladi?
   
2. 
   Xavfsiz o’chirish nima?
   
3. 
   Ma’lumotlarni qayta tiklash qanday amalga oshiriladi?
   
4. 
   Qayta tiklashni amalga oshirishda qanday harakatlarni amalga oshirmaslik lozim?
   

Topshiriq

1. 
   Kamida uch turdagi turli fayllarni yarating, ularga ma’lumotlar kiriting. Fayllarni o’chirib, ularni Recuva dasturi yordamida qayta tiklang va kontentlarni tekshiring.
   
2. 
   Shu fayllarni Recuva dasturi yordamida xavfsiz o’chiring va ularni qayta tiklash imkoniyatini tekshiring.