8 -mavzu: Sho’rhok erlarda yo’llarni loyihalash

8 -mavzu: Sho’rhok erlarda yo’llarni loyihalash.

Reja:
1. Sho’rhoq gruntlarni tasnivlari.

2. Sho’rhoq gruntlarda yo’ poyini loyihalash.
3. Sho’rhoq gruntda ko’ndalang kesimni loyhalashni o’ziga hosligi.


Tayanch so’z va iboralar: sho`rhok, sho`r, sho`rlanganlik, grunt, ishchi qatlam.

Sho’rlangan gruntlarga yuqorigi bir metrlik qalinligida tarkibida massasi bo’yicha 0,3% dan ortiq oson eriydigan tuzlar natriy, kaltsiy va magniyning xlorli, sulfatli va karbonatli tuzlari bo’lgan gruntlar kiradi.

Sirtqi qatlamlarida 1...2 m chuqurlikkacha erkin holatda 1% dan ortiq oson eriydigan tuzlar bo’lgan tuproqlar sho’rxoklar deb ataladi.
Tashqi belgilari bo’yicha sho’rxoklar quyidagilarga bo’linadi:
nam va po’stloqli-sho’rlangan sizot suvlari baland turgan uchastkalaridagi sho’rxoklar, yilning quruq vaqtlarida bularning sirtiga tuz po’stlog’i chiqib qoladi; yumshoq sho’roxoklar; taqirsimon sho’rxoklar.
Sho’r gruntlar tarqalgan hududlarda yo’l poyi SHNQ 2.05.02-07 ga asosan sho’rlanish darajasini hisobga olgan holda loyihalanishi kerak.
Sho’rlanmagan tuproqlar me’yorlariga rioya qilinganida ko’tarma va shu jumladan ishchi qatlam uchun kam va o’rtacha sho’rlangan tuproqlardan foydanishga ruxsat etiladi.
Ishchi qatlamni o’ta namlanishdan saqlovchi majburiy tadbirlar ko’rilganida kuchli va o’rta sho’rlangan tuproqlar namlanishi bo’yicha II-turga mansub mintaqalarda ko’tarma, shu jumladan ishchi qatlami materiali sifatida foy-alanishga yaroqlidir.
Sho’rxoklarda quyidagi tuzlar uchraydi:
, ularning miqdori yuqorigi qatlamlarda 15. . .25% ga etadi.
Gruntda mavjud bo’lgan tuzlar yo’l qoplamasiga agressiv ta’sir etishi mumkin. Magniy va natriy sulfatlar miqdori hatto 1% bo’lganida ham qoplamani ikki-uch mavsumda emiradi. Kam agressiv tuzlar 5% dan ortiq bo’lganida ham qoplamani emirmaydi.


Yo’l poyi gruntlaridagi turli tarkibli tuzlarning yo’l qo’yiladigan miqdori bir xil emas. Xlorli tuzlar va kam miqdordagi (3% gacha) gruntning turg’unligini oshiradi va su’niy zichlanishiga yordam beradi; ularning miqdori 8...10% dan oshgandagina yo’l poyi noturg’un bo’lib qoladi. 2...5% eriydigan sulfatli tuzlar ning bo’lishi gruntning zichlanishiga salbiy ta’sir etadi, chunki yilning quruq davrida kristallanishida ularning hajmi ortib, yo’l poyining zichligini kamaytiradi. Sho`rlangan gruntlar yaroqliligi quyidagi jadvalda k eltirilgan:

1-jadval

Gruntning sho’rlanish darajasi