6-Ma`ruza Mavzu: yigirish mahsulotlari notekisligi

6-Ma`ruza
Mavzu: YIGIRISH MAHSULOTLARI NOTEKISLIGI.


Reja

1. 
   Notekislik tushunchasining mohiyati.
   
2. 
   Notekislikning turlari va klassifikatsiyasi.
   
3. 
   Notekislikning kelib chiqish sabablari.
   
4. 
   Notekislikning zararligi.
   
5. 
   Notekislikni kamaytirish choralari.
   

Ip yigirish sanoati uzluksiz davom etuvchi texnologik jarayonlar majmuasidan iborat bo’lib, uning ko’p sonli o’zaro bog’lig’ va shartli omillari mavjud bo’lgan nazoratsiz tashqi va ichki o’zgarishlar ishlov berilayotgan mahsulotlarning sifatiga bevosita ta`sir qiladi. Ushbu omillarning alohida yoki birgalikdagi ta`siri darajasi oqibatida texnologik jarayonning barqarorligida buzilishlar sodir bo’lib, xomaki va tayyor mahsulotlarning sifat ko’rsatkichlarida keskin o’zgarishlarning yuz berishiga, ya`ni notekislikning payda bo’lishiga olib keladi.

Notekislikni oddiyroq qilib mahsulotning uzunligi bo’yicha yo’g’on va ingichka joylarini takrorlanishi deb atash mumkin. Agar yigirilgan ipning butun uzunligi bo’yicha turli kesimlarda, ko’ndalang qirqimlarida chiziqiy zichligini, tolalar sonini, pishiqligini va buramlar sonini aniqlab tahlil qilinsa, bu ko’rsatkichlarning uzunlik bo’yicha bir xil emasligini kuzatish mumkin. Demak, bu ko’rsatkichlar bir qirqimdan ikkinchisiga o’tganda o’zgaruvchan bo’lib, ipning tuzilishiga bog’liq bo’ladi va notekislikka olib keladi.
Demak, notekislik tushunchasi nazariy jihatdan mahsulot sifat ko’rsatkichlarining (chiziqiy zichligi, uzish kuchi, buramlar soni) o’rtacha qiymatdan qancha miqdorga farqlanishini ifodalaydi.


Notekislikning turlari va klassifikatsiyasi
Notekislikning turlari juda ko’p bo’lib, ularni ikkita asosiy guruhga bo’lish mumkin:

1. 
   Tasodifiy.
   
2. 
   Tasodifiy bo’lmagan, sistematik notekisliklar.
   

Birinchi tur notekislik klassifikatsiyasini prof Zotikov V.E. ilmiy asoslab berdi, keyinchalik prof A.G. Sevastyanov uni kengaytirdi va to’ldirdi.