6-Ma`ruza Mavzu: yigirish mahsulotlari notekisligi

Notekislikning zararligi
To’qimachilik mahsulotlarining sifatli bo’lishi ko’p jihatdan yigirilgan ipning qanchalik ravon ishlanilishiga bog’lig’. Agar ipning notekisligi yuqori bo’lsa, uning nisbiy uzish kuchi kamayadi, demak undan to’qilgan matoning pishiqligi ham kam bo’ladi. Notekis ipdan to’qilgan matoda har hil nuqsonlar paydo bo’ladi (yo’l-yo’llik, zebrasimon va x.k) tashqi ko’rinishi yomonlashadi, unga talab kamayadi. Ip notekisligining ko’p bo’lishi yigirishda, to’quvchilik va trikotaj ishlab chiqarishda uzilishlar sonining ko’payishiga sabab bo’lib, mehnat unumdorligining keskin kamayishiga, xizmat zonasining qisqarishiga, mahsulot tannarxining oshishiga va korxonaning boshqa iqtisodiy ko’rsatkichlariga salbiy ta`sir ko’rsatadi.


Notekislikni kamaytirish choralari

1. 
   Aralashma to’g’ri tashkil etilishi kerak.
   
2. 
   LOT (Stavka) dagi toy paxtalarning soni iloji boricha ko’p bo’lishi kerak.
   
3. 
   Aralashmada komponentlar soni ko’proq bo’lishi kerak.
   
4. 
   Qo’shish va cho’zish jarayonini to’g’ri tashkil etish kerak.
   
5. 
   Mahsulotni bosqichma bosqich cho’zib ingichkalashtirish kerak.
   
6. 
   Har bir texnologik o’timda xomaki mahsulotlarning zahira miqdorini to’g’ri tashkil etish kerak.
   
7. 
   Cho’zish jarayonida ishlatilayotgan avto rostlagichlarning samarasini oshirish kerak.
   
8. 
   O’timlarni kamaytirish, takomillashgan sezgir elementlarni qo’llash
   
9. 
   Kompyuter boshqaruvi samarasini oshirish.
   

Notekislikni aniqlash usullari

1. 
   Notekislikni uni tashkil etuvchi komponentlarga ajratib aniqlash;
   
2. 
   Korrelyatsion tahlil.
   
3. 
   Spektral tahlil.
   
4. 
   Notekislik gradientini aniqlash.
   

Yigirish jarayonlari ehtimollar ko’rinishida bo’lganligi sababli mahsulotlar notekisligini aniqlashda ehtimollikning statistik xarakteristikalari ishlatiladi.
Ular quyidagilar:

• 
  matematik kuzatish (ko’zlash)
  
• 
  kvadratik cheklanish (farq)
  
• 
  chiziqiy notekislik
  
• 
  variatsiya koeffitsienti yoki kvadratik notekislik.
  

Ushbu ko’rsatkichlarni aniqlash uchun tadqiq etilayotgan mahsulot xossalarini bildiruvchi tajriba sinov natijalaridan iborat to’plam hosil qilinadi. Odatda bular raqamlar bo’lib tajriba natijalari va sonini ifodalaydi.
Notekislikni aniklashda quyidagi tenglamalar ishlatiladi.
Sinov soni 30 tagacha bo’lganda
;
- chiziqiy notekislik;
- sinov namunalarining o’rtacha arifmetik qiymati;
- o’rtacha arifmetik qiymatdan kichik bo’lgan sinov tajribalarining o’rtacha qiymati;
n₁ - o’rtacha arifmetik qiymatdan kichik bo’lgan sinov tajribalarining soni;
- sinov tajribalarining umumiy soni;
Sinov tajribalari soni 100 va undan ortiq bo’lganda kvadratik notekislik aniqlanadi.
;
C - kvadratik notekislik;
δ - o’rtacha kvadratik og’ish;
- alohida sinov qiymatlari;
- sinovlarning o’rtacha arifmetik qiymati;
- sinovlarning umumiy soni;