5. Ehtiyojlarning cheksizligi va resurslarning cheklanganligi – iqtisodiyot nazariyasining asosi. Resurslarning turlari. To‘la bandlik va ishlab chiqarishning to‘la hajmi

5. Ehtiyojlarning cheksizligi va resurslarning cheklanganligi – iqtisodiyot nazariyasining asosi. Resurslarning turlari. To‘la bandlik va ishlab chiqarishning to‘la hajmi.

Iqtisodiy resurslami quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
1) tabiiy resurslar (yer, yer osti boyliklari, suv, o‘rmon va biologikresurslar);
2) ishchi kuchi resurslari (kishilarning mehnatga bo‘lgan aqliy va jismoniy qobiliyatlari majmui);
3) kapital (ishlatiladigan binolar, mashinalar, asbob-uskunalar, inshootlar, qurilmalar, xomashyo va materiallar, sotishga tayyor tovarlar, pul mablag‘lari va boshqalar);
4) tadbirkorlik qobiliyati.

To‘la bandlik - iqtisodiyotdagi ishlab chiqarishga yaroqli bo‘lgan barcha resurslardan to‘la unum bilan foydalanish holati. Bunda ishchi majburiy ishsiz bo‘lib qolmasligi, iqtisodiyotishlashni xohlagan va unga layoqatli boigan barcha ishchi kuchini ish bilan ta’minlashi, haydaladigan yerlar, bino va inshootlar yoki kapital uskunalar ham bo‘sh qolmasligi hamda to`la quvvat bilan
ishlashi lozim.
Ishlab chiqarishning to iiq hajmi, resurslami samarali taqsimlashni, ya’ni ulardan mahsulotning umumiy hajmiga eng ko‘p hissa
qo‘shadigan qilib foydalanishni va mavjud texnologiyalaming eng
yaxshisini qollashni ham bildiradi

6. Ishlab chiqarishning iqtisodiy mazmuni. Ishlab chiqarishning tarkibiy tuzilishi:

moddiy ishlab chiqarish va nomoddiy ishlab chiqarish sohalari.

Moddiy iste’mol - ehtiyojlami qondirishda moddiy ko‘rinishdagi ne’matlardan foydalanish. Bularga oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy-joy, turli xil buyumlar, uy-ro‘zg‘or buyumlari va boshqalardan foydalanishni misol keltirish mumkin.
Nomoddiy ne’mat va xizmatlar iste’moli – ehtiyojlami qondirishda nomoddiy ko‘rinishdagi ne’mat va xizmatlaming nafli xususiyatlaridan foydalanish. Bularga bilim olish, musiqa tinglash, sogiiqni tiklash, advokat xizmatidan foydalanish va boshqalarni misol keltirish mumkin.

7. Ishlab chiqarish imkoniyatlari, uning egri chizig‘i. Jamiyatning ishlab chiqarish imkoniyatlariga texnologiyani ta’siri. Zimmaga yuklatilgan ishlab chiqarish xarajatlarini ko‘payib borishi qonuni.



Ishlab chiqarish imkoniyati egri chizig‘idagi har bir nuqta ikki xil mahsulot ishlab chiqarishning qandaydir eng ko‘p hajmini ko‘rsatadi. Jamiyat uchun mahsulotlaming erishib bo‘ladigan har xil
uyg‘unlashuvlaridan tanlab olish imkoniyati egri chiziq ichida joylashadi

8. Mulkchilik tushunchasi va shakllari. Mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf etish jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlar.

Mulkchilik munosabatlari - bu mulkka egalik qilish, foydalanish, tasarruf etish va o‘zlashtirish jarayonlarida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir.
Mulkka egalik qilish mulkning egasi qo‘lida saqlanib turishini bildiradi va Yaratilgan moddiy boyliklami o‘zlashtirishning ijtimoiy shaklini ifodalaydi. Mulkdan foydalanish - bu mol-mulkning
iqtisodiy faoliyatda ishlatilishi yoki ijtimoiy hayotda qo‘llanilishidir. Mol-mulkni o‘zlashtirish yuz berganda u daromad olish uchun yoki shaxsiy ehtiyojni qondirish uchun ishlatilishini bildiradi. Mulkni
tasarruf etish - bu mol-mulk taqdirining mustaqil hal qilinishidir. U mol-mulkni sotish, meros qoldirish, hadya qilish, ijaraga berish kabi holatlami erkin tanlash imkoniyati orqali namoyon bo‘ladi.