4-Мавзу. Кўриниш ва хизмат кўрсатиш зоналари. Режа: Йўлдошли алоқа хизматлари. Кучма (ҳаракатдаги) мобил

---

4-Мавзу. Кўриниш ва хизмат кўрсатиш зоналари. 
Режа: 
1. Йўлдошли алоқа хизматлари. 

2. Кучма (ҳаракатдаги) мобил

. 
3. Йўлдошли радиоэшиттирш хизмат. 
Калит сўзлар:
Ернинг сунъий йўлдошларидан алоқа воситаси, 
телекоммуникация 
каналлари, 
радиорелей 
линиялари, 
орбитта, 
ретрансляция,
геостационар. 
Йўлдошли алоқа хизматлари.
Шуни таькидлаш лозимки, Радиоалоқа 
Регламенти асосида киритилган алоқа хизматларни бўлиб тақсимлаш 
замонавий ЙАТ нинг реал тузилишига тўғри мос келмайди. Алоқани 
шахсийлаштириш процесси (яьни алоқа воситасини энг охирги 
фойдаланувчига максимал яқинлаштириш) шундай вазиятга олиб келдики, 
қайд қилинган (фиксирланган) йўлдошли алоқа (ҚЙА) ва кўчма йўлдошли 
олоқа (КЙА) ёки ҚЙХ ва радиоэшиттириш йўлдошли хизмат (РЙХ) аньанавий 
хизматларнинг ўртасидаги тафовут чегаралар аста-секин йўқолиб бора 
бошлади. Масалан, Кu ёки Ка диапозонида ишловчи узоқ жойлардаги 
фойдаланувчиларнинг шахсий Ер станциялари ва расмий жиҳатдан ҚЙХ 
синфига қарашлидир (ҚЙХ учун ажратилган частоталар полосасида ишлаш), 
лекин ўзининг вазифалари ва бажарадиган функциялари бўйича улар 
ҳаммасидан кўра КЙХ га кўпроқ яқинроқдир. Шунинг учун, шахсий ва кенг 
полосали алоқа хизматларни тақдим этувчи тизимларни алохида кўриб чиқиш 
лозим бўлади.
Кайд этилган.
ҚЙХ (ФСС) тизимлари стационар фойдаланувчилар 
орасидаги алоқани таьминлаш учун мўлжалланган. Дастлаб улар фақат катта 
масофадаги магистрал ва минтақавий алоқаларни ташкил қилиш учун 
ривожландилар. VSAT туридаги терминаллар асосида бундай тизимлар 
электронли тижорат тармоқларда, банк ахборотлари алмашинувида, улгуржи 
хўжалик базалар, савдо-сотиқ базалари ва бошқаларда қўлланилади. Бундан 
ташқари, ҚЙА тизимларида кўпроқ шахсий алоқа ва интерактив ахборот 
алмашувчи (шунингдек Интернет орқали) ускуналар қўлланилади. ҚЙА 
тизимлари учун қуйидаги частоталар диапазонлари ажратилган: С(4/6 GHz), 
Кu (11/14/GHz) ва Ка (20/30 GHz). Ер станциялари ўртасида юқори тезликли 
каналларни ташкил қилувчи фидер линиялари бўйича алоқалар ҳам ҚЙА 
турига қарашли деб хисобланади. Бу каналлар ҳам худди шу сингари 
частоталар диапазонида ишлашади. 

---

ҚЙА хизматларини бешта йирик халқаро ташкилотлар ва 50 га яқин 
минтақавий ва миллий компаниялар тақдим этадилар. Кайд этилган 
(фиксирланган) алоқаларнинг энг нуфузли тижорат тизимларига Intelsat, 
Intersputnik, Eutelsat, Arabsat ва Asiasat лар киради. Улар орасида Intelsat 
халқаро тизими шубхасиз етакчи хисобланади, унинг орбитал гуруҳи хизмат 
кўрсатиш кўлами бўйича тўртта асосий минтақани қоплайди - Атлантик 
(АОR), Хинд (IОR), Осиё-Тинч океани (ATR) ва Тинч океани (POR). Intelsat 
тизимининг 30 йиллик фаоллиги давомида йўлдошларнинг 8 та авлоди 
яратилган, ва уларнинг ҳар бир кейингилари олдингиларига қараганда 
сезиларли даражада афзалроқдир. 
Хозирги даврда Intelsat хизматларини энг сўнги тўртинчи авлод 
йўлдошлари таъминлайди (Intelsat -5, -5, -7/7А, -8 сериялари). Бу КА ларнинг 
ўтказиш қобилияти 12 дан 35 минг телефон каналларигача, яьни Intelsat 
тизимининг 25 та йўлдошлари орқали халқаро телефон трафикнинг тахминан 
2/3 қисми узатилади. Ер куррасидаги сегмент дунёнинг 170 та мамлакатида 
жойлаштирилган бўлиб 800 та йирик станцияларни ўз ичига олади. 
Intersputnik халқаро ташкилот хозирги даврда 8 КА даги 30 та 
ретранляторларни ижарага олиб, Россиянинг космик сегментидан 
фойдаланади (у ”Горизонт“ ва “Экспресс” каби КА лардан ташкил топган.). 
1999 йилда Европа-Осиё регионига (75
о
ш.у), Америкага (83
о 
ш.у.) Европа-
Африкага (3
о
ш.у.) регионларига (қавус ичида КА ларнинг жойланиш нуқтаси 
келтирилган) хизмат кўрсатиш учун янги авлод КА (KMI- Lockheed Мartin 
Intersputnik) учирилди. Ер шарининг асосий регионларини узлуксиз қоплашни 
таъминловчи РаnАмSат ва Orion йўлдошли тизимлар халқаро тижорат Intelsat 
ва Intersputnik тизимларига жиддий рақобат хосил қилади. Энг 
йирик регионал тизимлар таркибига Eutelsat (Европа ва шмолий Африка), 
Apstar, Asiasat, Optus, Palara (Осиё-Тинч океан региони) ва Arabsat (Араб 
мамлакатлари) киради.