4-ma’ruza qattiq jismning aylanma harakati

4-MA’RUZA QATTIQ JISMNING AYLANMA HARAKATI.

REJASI

1. Inersiya. Inersiya momenti, kuch momenti, harakat miqdori momenti.

2. Qattiq jism aylanma harakati dinamikasining asosiy qonuni.
3. Harakat miqdori momentinig saqlanish qonuni.

Tayanch so‘zlar va iboralar: Massa markazi. Massa markazi harakati teoremasi. Qattik jism aylanma harakati dinInertsiyaamikasi. Kuch momenti, aylanish uqiga nisbatan inertsiya va impuls momenti. Aylanma xarakat dinamikasining asosiy qonuni. Impuls momentining saqlanish qonuni.

Moddiy nuqtalar tizimi. Inertsiya markazi
Shu vaqtgacha moddiy nuqta deb hisoblanishi mumkin bo‘lgan jismning harakati qarab chiqildi. Endi n ta moddiy nuqtalardan tashkil topgan tizimni (jismlar tizimini) qarab chiqaylik.
Kuchlar ta’sirida tizimdagi har bir moddiy nuqta o‘z harakatini o‘zgartiradi. Binobarin, tizimning harakatini tekshirish uchun tizimdagi har bir moddiy nuqta uchun tuzilgan harakat tenglamalari tizimini yechish kerak.
Bunday masalani yechib, moddiy nuqtalar tizimi harakatini butunligicha tekshirib hal qilish mumkin. Buning uchun, moddiy nuqtalar tizimini tavsiflovchi yangi tushunchalar kiritamiz:
M oddiy nuqtalar tizimining massasi m_c ni tizimdagi moddiy nuqtalar massalarining algebrik yig‘indisiga teng deb hisoblaymiz:

Assuming the mass of each body is concentrated at its center, where is the location of the center of the Sun-Earth system?

Harbirjismningog’irligiuningmarkazigayig’iladi, tahminqilibko’ringchiQuyosh-yersistemasiningog’irlikmarkaziqayerdajoylashgan?

2. Moddiy nuqtalar tizimining massa markazini – inertsiya markazi deb hisoblab, mazkur nuqtaning vaziyatini koordinata boshiga nisbatan quyidagi radius - vektor bilan ifodalash mumkin:
,
Tiziminertsiyamarkazi radius-vektoriningDekartkoordinatao‘qlarigaproektsiyalariquyidagilargatengbo‘ladi:

Of course, x-two minus x-one must be equal to the Sun-Earth's distance, d.