4-§. Tabiatshunoslik o4qitish didaktik tamoyillari

0‘zbekiston Respublikasi qonunini amalga oshirish katta ahami- yatga ega ekanligi haqidagi dastlabki tushunchalarga ega bo‘ladilar. Konstitutsiyada yozilgan tabiat muhosraza to‘g‘risidagi modda mamlakatimizda tabiatni quriklash bo‘yicha amalga oshirilayotgan siyosatning natijasi degan qarashlar singdirib boriladi. Bu siyosat ta­biatni muhofaza etishga oid dastlabki hujjatlar bilan uzviy bogTangan. Muhimi shundaki, tabiatshunoslik darslari o‘quvchilami tabiatga doir bilimlar bilan boyitib, ulami Vatanimiz tabiati bilan faxrlanish tuyg‘ularini mustahkamlaydi.
4-§.Tabiatshunoslik o⁴qitish didaktik tamoyillari
Asosiy tushunchalar: didaktik tamoyillar ulaming o‘quv jarayoni- dagi ahamiyatini asoslash, o‘quv materiallarining muntazamlilik va izchillik tamoyili asosida bayon etilishi, o‘quv materialini ilmiy va tushunarli bo‘lishi, nazariy bilimlami amaliyot bilan bog‘lash usullari, uning amaliy ahamiyatini yoritish.
Darhaqiqat, pedagogik fan sifatida tabiatshunoslikni o‘qitish meto- dikasi didaktika bilan bogiangan. Faqat ta’lim va tarbiyaning peda­gogik maqsadi hamda vazifalariga asoslangandagina maktab tabiat­shunoslik fanini to‘g‘ri tuzish, boshlang‘ich va undan keyingi sinflar o⁴quv predmetlari tizimida uning o'mi va rolini aniqlash mumkin boTadi.
0‘quv materialini tanlash va uni sinflar bo‘yicha taqsimlashga boigan talablar didaktik tamoyillar bilan izohlanadi, ular fanga xos metodik masalalami hal qilishda, o‘qitish metodlarini tanlashda, shu- ningdek, o‘quvchilaming o‘quv faoliyatlarini har xil ko‘rinish va shakllarda tashkil qilishda ham yetakchidir.
Kichik yoshdagi maktab o‘quvchilarini tabiatga doir bilimlami o‘zlashtirishda didaktik tamoyillaming o'mi salmoqli. Zero, didaktik tamoyillaming ahamiyati shundaki, boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining tabiatdagi tirik mavjudotlar, jonsiz tabiat unsunlari bilan aloqalari, ta- biatdagi mavzumiy o‘zgarishlar fasllar bilan bog‘liq holda kishilar- ning mehnat faoliyatini kuzatish, amaliy ishlami bajarilishiga boTgan
o^bquv va ko‘nikmalami shakllanishini rejali, aniq va tartibli amalga oshirilishini ta’minlaydi.
Tabiatshunoslik tushunchalari tabiat hodisalarini ilmiy asosida tus- hunishda, tabiiy hodisalar orasidagi o‘zaro bog‘ liqlilikni, tabiat boy- liklaridan odamning foydalanish yo‘llari izchil ko'rsatib beriladi.
0‘qiti$hda muntazamlilik va izchillilik tamoyili. Maktab tabiats­hunoslik kursi bu tabiatshunoslik fanining turli sohalarini qisqartiril- gan bayoni emas, balki uning metodik tanlangan, muntazamlashtiril- gan unsurlaridir. Materialni bunday berilishi shu bilan izohlanadiki, kichik yoshli maktab o'quvchilarining tabiat to‘g‘risidagi fan asos- larini faqat atrof olamning jism va hodisalarini aks ettiruvchi va ular o‘rtasidagi bog‘lanishlami ochib beruvchi dastlab oddiy tabiiy obyektlar bilan, keyin esa murakkabrog‘i bilan izchil tanishtirib bo- rish jarayonida egallab olishlari mumkin. Bu bilan tabiatshunoslikni o‘qitishda muntazamlilik tamoyili amalga oshiriladi.
0‘qitishda muntazamlilik va izchillilik tamoyili o‘qitishni shunday tashkil etishni talab etadiki, bunda o‘quv fanlarini o'qitish qat’iy man- tiqiy tartibda olib boriladi. 0‘quvchilar bilim, ko‘nikma va malakalar- ni izchillik bilan egallab boradilar va ayni zamonda amaliy vazifalami hal qilish uchun ulardan foydalanishni o‘rganadilar.
Muntazamlilik va izchillik tamoyili o‘quv jarayonining hamma bo‘g‘inlarida amalga oshiriladi. Uning talablari darslik va dastur- lami tuzishda o‘z aksini topadi. O^kquv dasturida nazariy va amaliy mashg‘ulotlaming bir-biriga uzviy bog‘lanishi saqlanishi kerak. Har bir darsda o‘quv maqsadini aniq belgilash va belgilangan maqsadga muvofiq keluvchi mazmunini tarkib toptirish lozim.
Tabiat haqida juda ko'plab maTumotlardan kichik yoshdagi mak­tab o‘quvchilari uchun tabiatdagi mavsumiy o‘zgarishlami, Vatanimiz tabiatining xilma-xilligi, jonajon o‘lka tabiatini va boshqalami ochib beruvchi, taTim-tarbiyaviy jihatdan ancha qimmatli o‘quv materiali tanlanadi.
O'qitishning muntazamliligi, ya’ni tizimliligi bilimni bayon qilishda muayyan tizimga amal qilishdan tashqari amaliyot bilan bogTanishning xilma-xil shakllarini amalga oshirilishini, jumladan

326

327