3-mavzu. O‘rta asrlardagi pedagogik fikrlar (VII-XIV asrlar). Reja

---

3-mavzu. O‘rta asrlardagi pedagogik fikrlar (VII-XIV asrlar). 
Reja
1.O‘rta Osiyoda islom dinining tarqalishi va uning ta’lim-tarbiyaga ta’siri.
2.Qur’on va hadislar axloqiy-falsafiy ta’limotlar manbai sifatida.
3.Sharq Uyg‘onish davrida pedagogik fikrlarning rivojllanishi.
Asosiy tushunchalar: 
 
Qadimgi Rim, Qadimgi Yunoniston, Sparta, Afina didaktikasi, pedagogika, 
beshkurash, gimnastika, kiforist, gramatist, maktab. 
Qadimgi Yunonistonda miloddan avvalgi VI-IV asrlarda kichik-kichik 
quldorlik davlatlari, jumladan Lakoniya bosh shahri Sparta, Attika bosh shahri 
Afina tashkil topadi. Sharq va Rim xalqlarining tajribalarini umumlashtirib va 
rivojlantirib pedagogika tarixida Sparta va Afina tarbiya tizimi yaratilgan alohida 
o‘rin tutadi.
Ta’lim-tarbiyada yuqori tabaqa vakillarining bolarini jangovar va harbiy 
tayyorgarlik va qullarni boshqarish mahoratini shakllantirish maqsadi ustuvor 
bo‘lgan bolalar 7 yoshgacha uyda tarbiyalangan, 7 yoshdan 13-14 yoshgacha 
grammatik va kifarist (sanat) maktablarida tahsil olgan. Ularga o‘qituvchi 
didaskallar (didaska saboq beraman keyinchalik “didaktika” ta’lim nazariyasi) 
o‘qish yozishdan saboq berganlar. Kifarist maktablarida adabiyot, notiqlik, musiqa 
va estetika asoslari o‘qitilgan. 13-14 yoshdan keyin palestra (kurash) maktabida, 
18-20 yoshda efibiya maktabida harbiy, siyosiy, ta’lim berilgan. Qobiliyatli bolalar 
gimnasiya (keyinchalik gimnaziya)da falsafa, siyosatshunoslk, va adabiyot 
o‘rganishga davlatni boshqarishga yo‘nalitirlgan. Spartada hatto qizlar ham harbiy 
tayyorlangan. Afinada qizlar faqat uy-ro‘zg‘or ishlarida tayyorlangan. 
O‘smiralr tabiyasidan jismoniy chiniqsh, soqvuqqa, ochlikka chidash va 
harbiy gimnastikaga e’tibor qaratilgan. Yosh spartaliklar yugurish, sakrash, nayza 
va koiya irg‘itish. Kurash, qo‘l jangi, harbiy qo‘shiq, mahoratini egallashlari shart 
bo‘lgan. Sport olimpiya o‘yinlari joriy etilishi qadigi Qadimgi Yunonistonda asos 
solingan. 
Tabiiyki, ana shunday hayotiy tajribalar jahon xalqlari ma’naviy, ilmiy 
merosini umumlashtirish asosida ijtimoiy va tabiiy fanlarga asos solingan. Qator 
fan va ilmiy tushunchalar jumladan pedagogika (peys-bola, logos-yetaklamoq, 
tarbiyalamoq)ning qadimgi yunon tilida ekanligi ham shundan. 
Avvalo, mamlakatning siyosiy, madaniy, taraqqiyoti, ijtimoiy buyurtma 
ta’lim-tarbiyaning mazmuni va metodlarini rivojlanishiga shart-sharoit yaratgan: 
ikkinchidan, qadimgi yunon faylasuflarning ilmiy merosi, pedagogik tavsiyalari, 
g‘oyalari mamlakatning rivojlashinida muhim omil bo‘lgan. Bundan jamiyat, 
mamlakat xalqining ma’naviy-madaniy, iqtisodiy taraqqiyoti qanday bo‘lsa, 
maktablarnining taraqqiyoti shunday bo‘ladi;
Ta’lim-tarbiya tizimi qanday bo‘lsa, mamlakat xalqining ma’naviy iqtisodiy 
va siyosiy taraqqiyoti shunday bo‘ladi degan xulosaga borish mumkin. Bu 
jamiyatning taraqqiyoida o‘zaro uzviy bog‘liqlik qonuniyati insoniyat 
rivojlanishining keyingi bosqichlarida ham ko‘rish mumkin. 

---