3-Laboratoriya ishi elektr sistemaning nosimmetrik qisqa tutashuvda dinamik turg’unligiga avtomatik qayta ulagich (aqu)ning ta’sirini tekshirish

3-Laboratoriya ishi


ELEKTR SISTEMANING NOSIMMETRIK QISQA TUTASHUVDA DINAMIK TURG’UNLIGIGA AVTOMATIK QAYTA ULAGICH (AQU)NING TA’SIRINI TEKSHIRISH


1.1 Ishdan maqsad
Bir tamonlama elektr uzatish liniyadagi uch fazali avtomatik qayta ulagich (AQU) ishlash prinsipini, sxemalarni, talablarni, klassifikatsiyasini o’rganish


1.2 Umumiy ma’lumotlar
AQU tizimi elektr uskuna elementini xato yoki avariyadan keyin qayta yoqish uchun muljallangan.
Agar yoqishdan keyin element ishlab ketsa, AQU muvaffaqiyatli xisoblanadi.
Dinamik turg’unlikni ta’minlash uchun qisqa tutashuvni imkoni boricha tez uzish lozim. U tadbir generatorlarning parallel ishlash turg’unligiga avariya holatining salbiy ta’sirini kamaytirish uchun eng belgilovchi vosita hisoblanadi. Agar avariya sodir bo’lgan ondayoq uzilganida edi, u sistemaning ish sharoitiga xech qanday buzilish kiritmagan bo’lsa – holat to’g’ridan-to’g’ri avariyadan keying holat xarakteristikasiga o’tish bilan xarakterlanaredi.



Turg’unliksaqlanadi.

a)


b)

11.1- rasm. Qisqa tutashuvni uzish vaqtining (_uz.) dinamik turg’unlikka ta’siri.

a) turg’unlik saqlandi, t_uz1, S_teztor;
b) turg’unlik saqlanmadi, t_uz2> t_uz1, S_tez>S_tor

11.1-rasmda keltirilgan grafiklardan ko’rinadiki, qisqa tutashuvning tez uzilishi tezlashish maydonini kamaytirish, mumkin bo’lgan tormozlovchi maydonni ko’paytiradi va shu sababli dinamik turg’unlikning zaxira koeffitsienti K_d=S_tor/S_tez ni oshiradi.

6-20 kV kuchlanishga mo’ljallangan uzgichlarning uzish vaqti sanoat chastotasi bo’yicha tebranishning 5-10 ta (0,1-0,2 sek), 35 kV va undan yuqori kuchlanishga mo’ljallangan uzgichlarniki esa 2-5 ta (0,04-0,1 sek) davrini tashkil etadi. Bunda avariyani moyli uzgichlar yordamida uzish tezligi 0,18-0,2 sek, xavoli uzgichlar yordamida esa 0,08-0,1 sek oralig’ida bo’lishini nazarda tutish lozim. Xozirgi sharoitlarda o’tatez ishlovchi sinxronlashgan uzgichlarni qo’llash kengayib bormoqda. Sinxronlashgan uzgich deb kontaktlari uziluvchi tokning nolga kelish vaqtini taxminan 1,5-2,5 ms ildamlab, qat’iy belgilangan vaqtda ajratuvchi uzgichga aytiladi. Qisqa tutashuv sodir bo’lgan zanjirni sinxronlashgan uzgich yordamida uzishning to’liq vaqti bir davr atrofida (0,02sek) bo’ladi.
Mavjud talablarga muvofiq, qoidaga ko’ra, sinxron dinamik turg’unlik liniyaning eng noqulay nuqtasida quyidagi turdagi qisqa tutashuv sodir bo’lgan xollarda saqlanishi lozim:
- 35 kV kuchlanishli tarmoqlar uchun – yer orqali ikki fazali qisqa tutashuv sodir bo’lganda;
- 500 kV va undan yuqori kuchlanishli tarmoqlar uchun – yer orqali ikki fazali qisqa tutashuv sodir bo’lganda. Agar bu kata capital mablag’larni talab etsa, u holda sinxron dinamik turg’unlikni faqat bir fazali qisqa tutashuvlar uchun avtomatik qayta ulash (AQU) ning muvaffaqiyatsiz ishlashini hisobga olib ta’minlashga ruxsat etiladi. AQU, xususan liniyadagi AQU, dinamik turg’unlikning saqlanishiga kata ta’sir ko’rsatishini nazarda tutish lozim.
AQU ning eng effektiv qo’llanilishi bir tamonlama liniyalarda xisoblanadi, chunki bu xolatlarda AQU ning xam muvaffaqiyatli ishlashi istimolchilarning ishlashini tiklaydi va avariyalarni oldini oladi.
Elektr uskunalarni tuzilishi qoidalari bo’yicha, kuchlanishi 1 kV dan yuqori xavo uzatish liniyalarda AQU tizimlari qo’llanilishi shart.
AQU tizimlari stansiya va podstansi yashinalarida, aloxida ishlidigan 1 MVA dan yuqori transformatorlarda va muxim elektr motorlarda jixozlanadi.
AQU tizimlari xamda shina ulaydigan va seksiyalangan o’chirgichlarda qo’llaniladi.
Ekspluatatsiyada quyidagi turdagi AQU lar qo’llanilmoqda:
- uch fazali, bir fazali QT ni releli ximoya o’chirgandan so’ng o’chirgichning uchta fazasini qo’shishni amalga oshiradi;
- bir fazali, bir fazali QT ni releli ximoya o’chirgandan so’ng o’chirgichning bitta fazasini qo’shishni amalga oshiradi
- kombinatsiyalangan, fazalar aro shikastlanishlarda uchta fazalarni qo’shishni amalga oshiradi yoki birfazali QT larda bitta fazani qo’shadi.
AQU larning klassifikatsiyasi quyidagi prinsiplar orqali bajarilishi mumkin:
- qo’shish sikllar soni bo’yicha (karralilik xarakati). Ekspluatatsiyada asosan bir karrali va ikki karrali AQU qo’llanilmoqda, va kamdan kam uch fazali
- o’chirgich uzatmasiga ta’sir etilishi usuli bo’yicha. Mexanik, prujinali yoki yuk o’chirgich uzatmasiga o’rnatilgan, xamda elektrli uchirgichning elektromagnitiga ta’sir qilinadigan turlari ajratiladi.
- qo’shiladigan uskunalar turi bo’yicha. Liniyadagi QAR, shinalarda, transformatorlarda vamotorlarda QARlar
Xozirgi paytda ko’p xar xil turdagi QAR lar sxemalari mavjudligiga qaramasdan, ekspluatatsiya va o’rnatish shartlariga asoslanib, ular xammasi quyidagi talablarga javob berish kerak:
1. Ishlab turgan o’chirgich xar xil avariya o’chirishlarda QAR tizimlari ishlashi kerak,
2. Texnik xodimlar o’chirgichni operativ o’chirishlarda QAR tizimlari ishga tushirilishi taqiqlanadi, xamda texnik xodimlar o’chirgichni qo’shganda u releli ximoya yordamida yana o’chirilgan bo’lsa.

3 Схемы АПВ должны предусматривать возможность запрета действия АПВ при срабатывании отдельных защит (например, газовой или дифференциальной защит трансформатора, действующих при внутренних повреждениях), а также при действии ряда устройств противоаварийной автоматики (автоматическая частотная разгрузка, автоматика отделения местных электростанций).

4 Схемы АПВ должны обеспечивать определенное количество повторных включений, т.е. действовать с заданной кратностью.
5 Время действия АПВ должно быть минимально возможным, для того чтобы обеспечить быструю подачу напряжения потребителям и восстановление нормального режима работы.
6 Длительность включающего импульса от устройства АПВ должна быть достаточной для надежного включения выключателя.
7 Схемы АПВ должны обеспечивать автоматический возврат в исходное положение готовности к новому действию после включения в работу выключателя.