27-dars 9-sinf Mavzu: 27-§ shpilkali birikmani chizish. Ta’limi maqsad

27-dars 9-sinf
Mavzu: . 27-§... SHPILKALI BIRIKMANI CHIZISH.
Ta’limi maqsad:
O’quvchilarga shpilkali birikmalarni chizish, tasvirlash haqida ma’lumot berish..
Tarbiyaviy maqsad:
Chizmacyilik fanini kundalik hayotimizdagi o’rni va hayotimizdagi binokorlik ishlarida xizmani qadrlashni o’quvchilarga anglatish.
Rivojlantiruvchi maqsad:
O’quvchilarda shpilkali birikmalarni chizish , tasvirlash haqida tushuncha paydo qilish va ko’nikma malaka hosil qilish.
Dars uslubi: nazari.
Darsga kerakli jihozlar:
O’zbek allomalari portretlari, ulardan qolganasarlarni rasmlari,chizmachilik asboblari.
Darsning borishi:
Tashkiliy qism. Yangi mavzu bayoni. Mustahkamlash. Uyga topshiriq.
Takrorlashga oid savollar. Uy topshirig’ini baholash
1.Boltning uzunligi qanday aniqlanadi?
2.Yig'ish chizmalarida boltli birikmani qanday tasvirlash mumkin?
3.Bolt, gayka va shaybalar qirqimga tushsa ham ular qirqilib ko'rsatiladimi? Nima sababdan?
4.Yig'ish chizmasida qirqimga tushgan yonma-yon joylashgan detallarnin;.kesim yuzalari qanday shtrixlanadi?
5.Bir-biriga tegib turgan detallarning umumiy chegarasi qanday tasvirlanadi
Yangi mavzu bayoni:
Shpilkali birikma. Shpilkaning uzunligi bolt uzunligi kabi aniqlanadi. Bu birikmada biriktiriladigan detal shpilkaga kiydiriladi. Shuning uchun shpilka uzunligi / ni aniqlashda kiydiriladigan detal qalinligi a, shayba qalinligi h, gayka balandligi H va ehtiyot qism k ning yig'indisi hisobga olinadi (26.1-chizma, a). Bu yerda l_{ shpilka uzunligiga kirmaydi.
Misol. Shpilka rezbasining diametri d=24 mm va biriktiriladigan detal qalinligi a =25 mm berilgan. Shpilkali birikmani chizing.
1 . Buning uchun dastlab simmetriya o'qi chiziladi. Unda oldindan aniqlangan shpilka uzunligi / o'lchab qo'yiladi. / oralig'idagi biriktiriladigan detal qalinligi a, shayba va gaykalar o'rni belgilanadi. S kiritiladigan rezbali uchi va shpilka uyasi chiziladi (26.1-chizma, a). Shpilka uyasining oxiriga 120° li konus chiziladi. Bu konus rezba o'yishdan oldin d diametrda ochilgan silindrik teshikning oxirida parmadan qolgan iz hisob-lanadi.
Uyaga shpilkaning uchi burab kiritilgandan keyin uyada 0,5 d zaxira qoladi. Bu yerda uya chuqurligi t =/,+ 0,5 d = 43 mm ga teng. Shpilka uyasining ustdan ko'rinishi chiziladi va u joy ingichka cniziqda chegaralanadi (26.1-chizma, a).
2. Shpilkaning uyaga burab kiritiladigan holati chiziladi. Yig'ish chizmasida rezbalarning bir-biriga kirib turishida doimo rezbaning katta diametri kontur chiziqda tasvirlanadi. Ya'ni, rezbaning tashqi diametri asosiy yo'g'on tutash chiziqda chiziladi. Rezbali teshik sterjenga o'yilgan rezba bilan almashadi (26.1-chizma, b). Shpilka uchi rezbasigacha burab kiritiladi. Shuning uchun uya chegara tekisligi chizig'i bitta chiziqda tasvirlanadi. '
3. Biriktiriladigan detal, shayba va gaykalar chiziladi. Gaykaning faskasi, detal va shpilka sterjeni oralig'ida tirqish (zazor), shpilka faskalari chiziladi. O'lchamlari qo'yiladi va chizma taxt qilinadi (26.1-chizma. d). Shpilkali birikmani ham ikkita ko'rinishda shartli soddalashtirib tasvirlash mumkin (26.1-chizma, e). hpilka uzunligi ostiga shpilkani burab


Mustahkamlash uchun savollar:
1.Shpilka uyasining chuqurligi qanday aniqlanadi?
2.Shpilkaning uzunligi / qanday aniqlanadi?
3.Yig'ish chizmasida rezbalarning qaysi diametri asosiy yo'g'on tutash chiziqda tasvirlanadi?
Uyga topshiriq:
d = 30 mm li biriktiriladigan detal qalinligi a = 35 mm metrik rezbali shpilka
birikmasini chizing.
2. Shpilka uyasi, biriktiriladigan detal, shpilka va shaybalar berilgan (26.2-chizma). Shartli soddalashtirilgan shpilkali birikmani chizing.
6-grafik ish. Rezbali birikmalar.