2-Amaliy mashgulot Mavzu kriptografiyaga kirish

2-Amaliy mashgulot

Mavzu kriptografiyaga kirish

1. 
   Kiptografiya nima?
   

Qandayda malumot shifrlangan bolsa uning qanday usil va algoritmlarini

organuvshi fan

2. 
   
   

3.Sehrli kvadrat dep katakshalarga 1 dan boshlab sonlar yozilgan, undagi har bir ustun, satr va diagonal boyicha sonlar yigindisi bitga songa teng bolgan kvadrat shakldagi jadvalga aytildi. Sehrli kvadratga sonlar tartibi boyicha belgilar kiritiladi va bu belgilar satrlar boyicha oqilganda matn hosil boladi.

3. 
   U biror ma`lumotni maxfiy holda biror kishiga etkazmoqchi bo`lsa, alfavitning birinchi harfini alfavitning to`rtinchi harfi bilan, ikkinchisi beshinchisi bilan va hokazo shu tartibda almashtirib matnning asli holatidan shifrlangan matn holatiga o`tkazgan. Keyinchalik Tsezar usulida almashtiruvchi harflar to`rtinchisiga emas, balki kelishilgan k siljish bilan aniqlangan. Shifrlashda matnning har bir harfi boshqa harf bilan quyidagi qoida asosida almashtiriladi. Bu erda K–butun son hisoblanib uni quyidagicha ifodalash mumkin:
   

K=Kmod(m), m -alfavit soni.

Aniqroq qilib aytganda:

Tsezar usuli orqali shifrlashnin matematik ifodasi quyidagicha:

C_k(j)=(j+k)(mod n)

Bu erda j – almashtirilayotgan belgini alfavitdagi o`rni, K– siljish qadami, n – alfavitdagi harflar soni. Tsezarning kalit so`zli shifrlash tizimi bitta alfavitli almashtirish tizimi hisoblanadi. Bu usulda kalit so`zi orqali harflarning surishda va tartibini o`zgartirishda foydalanadi.

Lotin alifbosi bo`yicha Tsezarning kalit so`zli shifrlash tizimi uchun k (0

Lotin alifbosi bo`yicha Tsezarning kalit so`zli shifrlash tizimi uchun k=6 va KASBIY kalit so`z uchun o`rin almashtirish jadvalini tuzamiz. Jadvalning birinchi satriga 26 ta lotin alfaviti harflarini ketma – ket tartibda yozib chiqamiz. Jadvalning ikkinchi satriga birinchi satrdagi oxirgi k=6 ta harfni ketma ket yozamiz. Agar oxirgi olingan 6 ta harf ichida tanlab olingan KASBIY kalit harflari bo`lsa, ular olinmaydi va undan oldingi harf olinadi. Shunday qilib jadvalning birinchi satrining oxiridan boshlab KASBIY kalit harflari bilan ustma ust tushmaydigan oltita harf olinadi. Ushbu harflarni kelish tartibi bo`yicha jadvalning ikkinchi satriga ketma – ket yozib bo`lgach KASBIY kalit harflarini ketma – ket yozamiz. Keyin esa jadvalning birinchi satri boshidan boshlab joylashgan harflarini navbat bilan ketma – ket yozishni boshlaymiz. Agar navbatdagi harf KASBIY kalit so`zda mavjud bo`lsa, uni qoldirib navbatdagi harfga o`tamiz. Natijada quyidagi o`rin almashtirish jadvali hosil bo`ladi:

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

K

L

M

N

O

P

Q

R

S

T

U

V

W

X

Y

Z

U

V

W

X

Y

Z