1. Organizmning organ va tizimlari faoliyatini qanday usullar yordamida organiladi

1.Organizmning organ va tizimlari faoliyatini qanday usullar yordamida organiladi.
2. medadagi hazm.
3.Uzunchoq miya va varoliy koprigi.
4.Qon guruhlarini aniqlash.
JAVOBLAR
1.Odam organizmi funksiyalarini chuqurorganish va shu tariqa faol tasir korsatib,ularni zaruriy tomonga yonaltirish fiziologiyaning asosiy maqsadi.
Umumiy fiziologiya –muhit tasiriga tirik organism javob berishining umumiy qonunlarini, har bir organizmga xos bolgan hayotiy jarayonlarni organadi.
Xususiy fiziologiya- toqimalar(muskul,nerv va bosh) azolar( miya ,yurak, buyrak va b.) va tzimlar ( hazm ,qon aylanish, nafas va b.) funksiyasini organadi.
Solishtirma fiziologiya –har xil turlarga mansub bolgan organizmlar va individual rivojlanishning turli bosqichlarida turgan bir turga mansub organizmlar funksiyasining oziga xosligini organadi.
Evolyutsion fiziologiya- funksiyalarni tur va individda rivojlanish qonuniyatlarini organadi.
Ixtisoslashgan (yoki amaliy )fiziologiya- bajarayotgan ishiga yoki yashayotgsn muhitiga qarab organism funksiyasining ozgarish qonuniyatlarini organadi.Qishloq xojalik hayvonlari fiziologiyasi va bazan odam fiziologiyasining ayrim qismlari (aviatsion ,kosmik,suv osti fiziologiyalari va b)ixtisoslashgan fiziologiyaga misol boladi.
Odam fiziologiyasi- amaliy tibiyotning nazariy asosi hisoblanadi,fiziologik jarayonlarning normal holatini bilgandagina kasallikni davolashda organism faoliyatining dastlabki holatiga qaytara olishi mumkin.
2.meda oziq modda kimyoviy va mexanik ishlovdan otadi.bundan tashqari meda ovqat deposi vazifasini ham otaydi.Mexanik ishov medaning harakati va kimyoviy ishlov uning shirasi tarkibidagi fermentlari tasirida amalga oshiriladi.
Meda quyidagi funksiyalarni bajaradi:shira ajratish ,motor(harakat),sorish, ekskretor,(mochevina,siydik kislotasi,kreatinin,ogir metallar tuzlari,yod,dorivor moddalarni chiqarish)
Gomeostatik (PHni boshqarish),gemopoezda ishtirok etishi.
Shira ajratish faoliyati medaning shilliq qavatida joylashgan bezlar tomonidan amalga oshiriladi.Bunda 3xil bezlar oz xususiyatiga kora tafovut qilinadi:kardial ,fundal,(medaning xususiy bezlari)va pilorik(medani 12 barmoqli ichakkka otadigan sohasidagi bezlar).Bezlar bosh ,pariyetal (qoplama),qoshimcha hujayralardan va mukositlardan iborat.Bosh hujayralar-pepsinogen,pariyetal hujayralar-xlorid kislota ,qoshimcha hujayra va mukositlar-mukoid shira ishlab chiqaradi.Fundal sohada har 3ala hujayralar mavjud.shuning uchun ham fundal hujayralar soha shirasi fermentlarga boy,kop miqdorda HCI saqlaydi va meda hazmida kata ahamiyatga ega.
Katta yoshli odamda 1sutkada 2-2.5 l miqdorda meda shirasi ajratadi.Meda shirasi kislotali muhitga (PH 1,5 -1,8)ega.Uning tarkibi 99%suv va 1%quruq organic va anorganik moddalardan iborat.Meda shirasining asosiy organic qismini erkin va proteinlar bn boglangan holda yuruvchi HCLkislotalar tashkil qiladi.HCI quyidagi vazifalarni bajaradi. 1)medadagi oqsillarni denaturatsiya qilish va boktirish orqali pepsin tasirida parchalanishini osonlashtiradi;2)pepsinogenni faollashtiradi va pepsinga aylantiradi;3)meda shirasi tasir qilishi uchun optimal kislotali muhitni yaratadi.4)meda shirasi antibacterial tasirini taminlaydi;5)oziq moddani medadan 12 barmoqli ichakka evakuatsiyasi (otishini)meyorda ushlab turadi;meda tomondan tasir qilib pilorik sfinkter ochilishini va 12 barmoqli ichak tomonidan tasir qilib uning yopilishini taminlaydi;6)pankreatik shira ajralishini kuchaytiradi.
Meda shirasining tarkibiga quyidagi anorganik moddalar ham kiradi:xloridlar, bikarbonatlar,sulfatlar,fosfatlar,Na,K,Ca,Mg va b.Shiraning organic tarkibiga proteolitik fermentlar kiradi,ularning ichida asosiy vazifani bajaruvchi ferment pepsindir.Pepsinlar nofaol pepsinogen holatida ajraladiva HCI tasirida faollashadi.PH 1,5-2,0 bolganda ularning proteolitik faolligi optimal bolafi,oqsillarni albumoz va pentonlargacha parchalaydilar.Gastriksin PH 3,2-3,5 ga teng bolganda oqsillarni gidrolizga uchratadi.Renin (ximozin)Ca ionlari ishtirokida eruvchi oqsil kazionogendan erimaydigan kazein hosil qilish natijasida sutni ogizga aylantiradi.Meda shirasida proteolitik bolmagan fermentlar ham mavjud.Bularga faqat emulsiyalangan yog’larni parchalovchi lipaza kiradi. Medada oziq modda muhiti kislotali bo’lgunga qadar so’lak amilazasi tasirida karbon suvlar gidrolizi davom etadi.
Meda shirasida bakteriotsit tasirga ega bo’lgan lizotsim moddasi bor. Shira tarkibidagi mutsin saqlovchi shilimshiq modda medaning shilliq qavatini mexanik va kimyoviy tasirlardan himoya qiladi.
Medada gastromukopreteit yoki kasl ichki faktori iwlab chiqariladi, meda shirasida shuningdek aminokislotalar va siydik kislotalar ham bor. Hazmdan tawqari vaqtda meda muskullarining spinal markazi, tomir harakatlantirish va ter ajratish markazlari siydik tanosil organlari bn togri ichak funksiyalarini bowqariw markazlari v h k ham orqa miyada bu markazlarning joylaniwi vegativ funksiyalarinig bowqariliwi haqidagi bobda kozdan kecgiriladi.
3.uzunchoq miya bilan voroleyv koprigi keying miya degan umumiy nom bn birlawtiriladi ular orta miya bn birga miya ozanini h. q. miya ozanining tarkibiga bir talay yadrolar hamda kotariluvchi v atushuvchi yollar kiradi. Miya ozanidagi torsimon tuzilma retikulyar farmatsiyaning muhim funksional ahamiyati bor.
Miya ozani anatomic va funksional jihatdan orqa miya, miyacha va kata yarim warlar bn boglangan. Murakkab kordinatsiyali kopgina harakat reflekslarining yoylari miya ozanida tutawadi. Nafas oliw yurak faoliyati tomirlar tonusini bowqaradigan hayot uchun muhim markazlar miya ozanidir. Hazm azolari va bowqa bir qancha azolarning funksiyalarini idora etuvchi markazlar ham miya ozanida. Miya ozanining fizialogiyasini eksperimental yol bn organishda uchraydigan kata qiyinchilik wundan iboratki hayvonlarning qirqilib qoyilganda turli funksiyalar buziladi chunki hayvonlarning har hil turlarida miyaning wunga mos keluvchi bolimlari turlicga ahamiyat aksb etadi. Turli kasalliklarda miya ozani yadrolari yoki otkazuvchi yollari zararlanadi.
Keying miyaning otkazuvchi yollari; orqa miyadan bow miyaga bow miyadan orqa miyaga boradigan barcha nerv impulslari voroleyv koprigi bn uzunchoq miyadan otadi. Bu impulslardan bazilari keying miyda yangi neyronga kiradi bu neyron esa impulslarni markaziy nerv sistemasining yuqoridagi bolimlariga otkazadi GOLL Va BURDAX tutamlaridan otadigan impulslar wunday boladi. Bir qancha otkazuvchi yollar mn lateral kartiko spinal trakt GOLL va BURDAX yadrolaridan bowlanuvchi afferent yollar keying miyada kesishadi (uzunchoq miyaning koyariluvchi yollari medial qovuzloq sohasida kesiwdi) otkazuvchi yollardan bazilarining tolalari kiritma va mator neyronlarda sinaps hosil qilib keying miyada tugaydi. Masalan impulslaini kata yarim warlar postlogidan bow miya nerflaring harakatlantiruvchi yadrolariga otkazuvchi kartiko bulbar trakt keying miyada tugaydi. Orqa miya neyronlarining holatini va faoliyatini ozgartiruvchi impulslarni orqa miyaga otkazadigan bazo tushuvchi yollar keying miyadan bowlanadi.masalan kartiko spinal yollar va vestibulo spinal tutam wunday.
Otkazuvchi yolarning keying miyadagi yolini biliw keying miyaning turli qismlari wikastlanganda funksiyalarning buzilishi mexanizmi haqida tasavvur oliwga imkon beradi.Keyingi miyaning bir tomonlama zararlanganini korsatuvchi harakterli belgi alternatsiyalovchi falajlardir.Bu falajlar wundan iboratki,keying miyaning zararlangan tomonidagi bir yoki bir necha serebral nerv (bosh miya nervi)nervning harakat falaji bn bir qatoorda gavdaning qarama qarwi tomonidagi motor funksiyalari va sezuvchanlik ham buziladi.buning sababi wuki spinal yollar yo orqa miyaning ozida yoki keying miyada kesiwadi.bow miya nervlari esa bu yerda kesiwmaydi.
5-8 serebral nervlarning yadrolRI BN BOGLANGAN REFLEKTOR yoylar keying miyADA TUTAWADI.wu bow miya nervlari orqali keluvchi afferent impulslar keying miyada kiritma va motor neyronlarga otadi.
Uzunchoq miyaning funksiyalari.Uzunchoq miyada oddiyroq wuningdek murakkabroq reflekslarning markazlari bor.bu reflekslarning yuzaga chiqiwida har xil muskul guruhlari tomirlar va kopgina ichki organlar qatnawadi.bu reflex orqa miyada wuningdek til halqum ewituv vestibulyar nerv 3lik nerv va adawgan nervning retseptor sistemalaridan keluvchi impulslarga javoban kelib chiqadi.Yoylari keying miya orqali otadigan orqa miya refleksiga nisbatan mukammalroq va murakkabroq kordinatsiyalangan refleksdir.
4.Laboratoriya mashguloti.Qon guruhini aniqlash.
Qon guruhlarini aniqlaw qon quyishda agglyutinatsiyaning oldini oliw uchun juda zarur.Malumki agglyutinatsiya (bir biriga yopiwiw)reaksiya aralawtirilgan bir qon zardobida agglyutinin 2qon eritrotsitlarida esa agglyutinogen bolganida yuz beriwi mumkin.
Qon zardobi alfa va betta agglyutininlar eritritsitkarda esa A va B agglyutinogenlar boladi.Agglyutinin alfa aglyutinogen A bn yoki agglyutinin betta aglyutinogen B bn qowilgan xollardagina aglyutinatsiya reaksiyasi roy beradi.
Eritrotsitlarda aglyutinogen plazmasida esa aglyutinin bor yoki yoqligiga kora ham kiwilarni 4guruhga bolingan.malum bir qon guruhiga mansublik odamning umrini oxirigacha ozgarmasdan saqlanadi.
Qon guruhlari tarifi:1guruh 0 (alfa va betta ) -eritrotsitlarda aglyutinogen bolmaydi.Ularni birorta zardob aglyutinatsiya qilolmaydi.qon zardobida 2ala aglyutinin alfa ,betta bor bular bowqa 3ala gurpa eritrotsitlarini aglyutinatsiya qiliw xususiyatiga ega.
2guruh A (betta )eritrotsitlarda aglyutinogen A boladi bu ozida aglyutinin alfa saqlaydigan guruhlarning zardoblari bn aglyutinatsiyalanadi.Zardobida aglyutinin betta boladi bu aglyutinogen B saqlaydigan guruhlarning eritrotsitlatini aglyutinatsiya qiladi.
3 GURUH B (alfa)eritrotsitlarda aglyutinogen B boladi bu aglytini betta saqlaydiga zardoblar bn aglyutinatsiya qiladi.zardob aglyutinin alfa saqlaydi.bu aglyutinogen A saqlaydigan guruhlarning eritrotsitlarini aglyutinatsiya qiladi
4GURUH A va B (0) eritrotsitlarda har ikala a va b boladi va ularda bundan oldingi 3ala guruhning zardoblari bn aglyutinatsiyalanadi.zardob esa aglyutinogen saqlamaydi.va sanab otilgan guruhlarning birortasi ham eritrotsitlarni aglyutinatsiya qilmaydi.qon guruhlari 1 2 3 guruhlarning standart zardoblari yordamida aniqlanadi.bu zardoblarning hammasi izoaglyutinatsiya reaksiyasiga yani eritritsitlarni yopiwtiriw xususiyatiga ega.4guruh qon zardobi izoaglyutinatsiya qiliw qobilyatiga ega emas.
Kerakli jihozlar va reaktivlar:buyum oynasi,wiwa tayoqcha,skarbikator 1 2 3 gurpa qonining standart zardobi,spirt,efir,paxta
Iwni bajariw tartibi:qon gurpasi aniqlash uchun buyum oynasiga 1 2 3 gurpa qonining standart zardobi tomiziladi song barmoq uchi skafikator bn tewib qon chiqariladi va wiwa tayoqcha uchini qonga tekazib 1zardob bn tayoqchaning 2 uchi yana qonga tekazib 2zardob bn va bowqa tayoqcha uchini qonga tekizib 3zardob bn aralawtiriladi.3 -5 min otgach har bir zardob tomchisida aglyutinatsiya roy bergan bermaganligi aniqlanadi.Aglyutinatsiya roy berganda eritrotsitlar bir biriga yopiwib chikmaga tuwadi va aralawma tiniqlawadi.qaysi zardobda aglyutinatsiya roy beriwiga qarab qon gurpasi aniqlanadi.3ala gurpadagi zardobda aglyutinatsiya roy bermasa tekwirilgan qon 1 guruhgs kirsdi.agar 1 va 3 gurpa zardobida aglyutinatsiya roy berb 2da roy bermasa 2 guruhga kiradi.bordiyu 1va 2zardobida aglyutinatsiya roy berib 3gurpa zardobida bolamasa tekwirigan qon 3gurpaga kiradi.har 3ala zardob tomchida ham aglyutinatsiya roy bermasa qon 4gurpaga kiradi.