1 ma’ruza mavzu: Kirish. Nasoslar xaqida umumiy tushunchalar Reja

1 - MA’RUZA
MAVZU: Kirish. Nasoslar xaqida umumiy tushunchalar
Reja:
1. Suv uzatish mashinalari tarixi
2. Nasoslarining vazifalari
3. Gidravlik mashinalar
Tayanch iboralar: nasos, energiya, dinamik nasoslar, xajmiy nasoslar, parrakli nasoslar,markazdan qochma nasoslar, ishqalanish va inersiya nasoslari, rotorli nasoslar, uyurmali nasoslar, shnekli nasoslar, elektromagnitli nasoslar, diafragmali nasoslar, shesternyali nasos, tishli nasos, uyurmali nasos.
Suv uzatish mashinalarining yaratilishi uzoq o'tmishli tarixga ega. Odam yoki xayvon kuchi bilan xarakatga keltiriladigan "chig'ir" yoki "noriya" deb nomlangan suv uzatish mashinalari eramizdan ming yillar avval Misrda qo'llanilgan. Qadimda nasos yaratishga urinilgan. Masalan, qadimgi Oʻrta Osiyo hududida charxpalaklar yordamida suv chiqarishgan. Yunon mexa- nigi Ktesibiy oʻt oʻchirish uchun moʻljallangan birinchi nasosni ixtiro qilgan. 18-asr boshlariga qadar, asosan suv koʻtarish mashinalari ishlatilgan. Bugʻ mashinasi yaratilgandan soʻng ularning oʻrnini asta-sekin nasoslar egallay boshladi. Suyuqliklarni xaydash uchun mo’ljallangan gidravlik mashinalar nasoslar deyiladi. Nasos dvi gateldan mexanikaviy energiya olib, uni suyuqlikning harakatlanayotgan oqimi energiyasiga aylan tiradi. Nasoslar yuritgichning mexanik energiyasini harakatlanuvchi suyuqlikning mexanik energy asiga aylantirib, suyuqlikni ma’lum balandlikka ko’tarish, gorizontal tekislikda uni talab etilgan masofaga uzatish yoki berk tizimda aylantirish uchun xizmat kiladi. Nasoslar xalq xo‘jaligining barcha sohalarida: mashinasozlikda, metallurgiyada, ximiya sanoatida, qishloq xo‘jaligida, suv ta’minotida, yer ishlarini gidromexanizasiyalashda va texnikaning boshqa ko‘pchilik tarmoqlarida keng ishlatiladi. Nasoslar uchun bosim (P va H), isteʼmol quvvati N va F.I.K kabi parametrlari muhim. Ishlash prinsipi bo'yicha nasoslar ikki turga bo'linadi: Dinamik nasoslar va Hajmiy nasoslar.
Dinamik nasoslarda suyuqlik doimiy xajmga ega bo'lgan uzatish xamda olib ketish moslamalari bilan jixozlangan kamerada ta’sir kuchi ostida xarakatga keladi. Suyuqlikka ta’sir etadigan kuchning turiga ko'ra dinamik nasoslar o'z navbatida parrakli va ishqalanishli nasoslarga bo'linadi.