Зовурлаштирилган территориянининг сув – туз баланси

Yopiq zovurlar ichini loyqa va o’simlik ildizlaridan tozalash 
Zovur liniyalarini ishga yaroqli holatda saqlab turish uchun uning quvurlari
loyqadan va o’simlik ildizlaridan tozalab turiladi. Тransheyani ochish, quvurlarni chiqarib
olib tozalash va boshqatdan yotqizib, transheyani qaytadan qo’mib chiqish sermeҳnat va
qimmatga tushadigan ish. Zovurlarni tozalashning eng yaxshi usuli – ularni
qo’zgaluvchan (reaqtiv va titrovchi) qallaq ҳamda qo’zgalmas nasadqa – gidravliq
probkadan foydalanib bosimli suv bilan yuvish usuli hisoblanadi. Zovur ichiga bosim
bilan kirgan suv probka oldidagi loyqani yemiradi va uni zovur ichidan oqizib
chiqaradi. Zovur quvurlarini yuvish uchun maxsus yuvish qurilmalari (PDТ – 125, D – 
910 va boshqalar) ishlab chiqilgan. 
PDТ – 125 markali quvur yuvgich. Bu agregat DТ – 75 traktori bilan S – 245
markali nasosdan, DТ – 75 traktor bilan ZMS = 10×34×184 markali nasosdan, shlanglar
o’raladigan barabanli aravadan hamda traktor pritsepiga o’rnatilgan sisternadan iborat 
(92,93 – rasmlar). 
Тozalash vaqtida quvurlar suv bilan yuvilvadi va ayni vaqtda hosil bo’lgan loyqa
suvni chiqarib tashlanadi. Yuviladigan quvurlar diametri 100 – 250 mm. Bitta qurilma
yordamida yuviladigan zovurning maksimal uzunligi – 125 m. Maksimal ish unumi (150
mm diametrli quvurlar uchun) – 35 m/soat. Qurilmada 4 kishi ishlaydi. 1 pog. m zovurni
yuvishga 0,471 so’m sarf bo’ladi, bu kapital mablag sarflarining 543,6% ini tashqil
qiladi va qapital remont uchun belgilangan normalardagi ajratmalar hisobiga 5 – 7 yilda
qoplanadi. 
92-расм 

---

Quvur ichiga tushib qolgan o’simlik ildizlari zovur ishini qisman yoki batamom
to’xtatib qo’yadi. Shuning uchun daraxtlarni zovur liniyalaridan kamida 15 m nariga
o’tkazish tavsiya etiladi. Zovurlarni o’t bosishga qarshi kurash turli mamlakatlarda
turlicha yo’sinda olib boriladi. Chexoslavakiya va Buyuk Britaniyada zovurlarni
o’simliklardan tozalashda traktordan kuch oliib aylanib turadigan maxsus valdan
foydalanilmoqda, bunday val muftalarga o’rnatilgan bir necha o’qlardan tashkil topgan
bo’ladi. Valning uchiga ildiz qirqadigan shnek mahkamlab qo’yiladi. Bu qurilma zovur
ichiga maxsus kovlangan shurflardan kiritiladi. AQSh da ximiyaviy kurash usuli
qo’llaniladi. Хimikatlar zovur ichiga shlanglart orqali kiritiladi – da, uning devorlariga
changlatib sepib chiqiladi.