Zoologiya uzb 2017. indd

5
4
2
3
1
7
8
6
59-rasm. Zog‘ora
baliq skeleti:
1 – bosh qutisi; 2 – 
jab  ra qopqog‘i; 3 – or qa 
suzgich; 4 – umurt qa po-
g‘o nasi; 5 – anal suz gich; 
6 – ko‘krak suz gich;
7 – qorin suzgich;
8 – dum suzgich
Bosh skeleti bosh miyani himoya qilib turadigan miya qutisi, 
og‘iz bo‘shlig‘ini o‘rab turadigan jag‘lar, jabra ravoqlari va jabra 
qopqoqlari suyaklaridan iborat.
Skelet muskullar uchun tayanch, ichki organlarni himoya qilish 
vazifasini bajaradi.
Muskullari
 baliq terisi ostida joylashgan bo‘lib, suyaklarga bi-
rikkan. Muskullarning qisqarishi va bo‘shashishi tufayli baliq tanasini 
egib harakatlanadi. Baliqlar gavdasining orqa tomonida va dumida 
joylashgan muskullar kuchli rivojlangan.
29-§. Tashqi tuzilishi, skeleti, suzgich pufagi

---

104
Suzgich pufagi
 qorin bo‘sh 
lig‘ida ichagining ustida joylashgan. 
Pufak o‘rtasidan tortilib ikkiga bo‘lingan, gaz bilan to‘lgan ku-
mushrang xaltachadan iborat. Suzgich pufagi ichak bilan ingichka 
naycha orqali tutashgan bo‘ladi. Tuxumdan chiqqandan 2–3 kun 
o‘tgach, lichinka suv yuzasiga ko‘tarilib, atmosfera havosi bilan suz-
gich pufagini to‘ldirib oladi.
Pufak yuzasi kapillyar qon tomirlari bilan qoplangan. Baliqning 
suv yuzasiga ko‘tarilishi yoki suv tubiga tushishi suzgich pufagi 
hajmining o‘zgarishi bilan bog‘liq. Suzgich pufagining ken 
gayishi 
qondan ajralib chiqadigan gazlarning pufakni to‘l 
dirishi bilan bog‘liq. 
Pufak gazga to‘lganida baliq yuqoriga ko‘tariladi. Gazlar pufak-
dan ingichka nay bilan ichakka, undan jabra yoriqlari orqali suvga 
chiqqanida pufak puchayadi. Tanasi birmuncha og‘irlashgan baliq 
suv tubiga tushadi. Suzgich pufagining hajmi o‘zgarmasa, baliq 
muayyan chuqurlikda muallaq turadi.
Suzgich pufagi tovushni kuchaytiradigan rezonator vazifasini ham 
bajaradi. Bu esa tovushni yaxshiroq eshitish imkonini beradi.
1. Baliqlarning tana shakli yashash muhitiga qanday moslashgan?
2. Baliqlarning suzgichlari qanday tuzilgan?
3. Baliqlar terisi qanday tuzilgan?
4. Baliqlar umurtqa pog‘onasi qanday tuzilgan?
5. Suzgichlar skeleti qanday tuzilgan?
6. Suzgich pufagi qanday tuzilgan?
1. Baliqlarning juft suzgichlari vazifasi:
a) oldinga sekin suzish; 
b) oldinga tez suzish;
d) burilish; 
e) muvozanat saqlash;
f) to‘xtash; 
g) suv qarshiligini yengish.