Zooinjeneriya

---

SAMARQAND VETERINARIYA MEDITSINASI 

INSTITUTI TOSHKENT FILIALI 

 

 

 

1- 41 guruhi 

“ZOOINJENERIYA” 

 

Mavzu: Sof liniya to’g’risida tushuncha 

 

 

 

 

Bajardi: Ziyovuddinov Akbarali 

 

---

 

 

Mavzu: Sof liniya to’g’risida tushuncha 

Reja: 

 

1. Populyasiya haqida tushuncha 

2. Populyasiya va sof liniya tushunchasi 

3. Sof liniyaning ahamiyati 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

1.  Populyasiya haqida tushuncha. 

Populyasiya va sof liniya tushunchasi 1907 yilda Iogannsen tomonidan 

taklif qilingan. Populyasiya bir turga kiruvchi, ma’lum territoriyada tarqalgan 

va  boshqa  populyasiyalardan  ajralgan  holda  ko’payuvchi  hayvonlar  va 

o’simliklar gruppasidir. Ponulyasiyalar turning bir qismi bo’lib, yovvoyi va 

madaniy hayvonlar hamda o’simliklar orasida uchraydi. 

Ayrim zot yoki gyudadagi hayvonlar populyasiya deb qabul qilinishi 

mumkin.O’simlik navlari ham mustaqil populyasiyalardir. 

Sof  liniya  o’z-o’zidan  changlanuvchi  o’simliklamish  avlodlaripi  o’z 

ichiga oladi.CHetdan changlanuvchi o’simliklarda sof liniya olish uchun bir 

o’simlikni kamida 8 bo’g‘in davomida sun’iy ravishda chang-laydilar. 

Sof  liniya  iopulyasiyadan  gomozigotlik  darajasi  ya’ni  o’xshash 

genotipga ega bo’lgan o’simliklardan tashkil topganligi bilan ajralib turadi. 

Lekin  sof  liniyada  gomozigotlik  hech  qachon  to’liq  bo’lmaydi,  chunki 

liniyaning genetik o’xshashligi tabiiy mutatsiyalar natijasida o’zgarib turadi. 

Hayvonlarda sof liniyalar bo’lmaydi. Qon-qarindosh juftlash natijasida 

gomozigotlik  oshgani  bilan  bolalarda  mahsuldorlik  va  xayotchanlikning 

keskin pasayishi ko’rinadi. SHuning uchun chorvachilikda bunday liniyalar 

yaratilmasdan ko’pincha zot va podalami urchitishda populyasiyalar bilan ish 

olib boradilar. 

Populyasiyada  genotiilaming  har  xil  bo’lishi  va  sof  liniyada 

organizmlarning  bir  xil  tanlanishini  har  xil  natijaga  olib  k-lishini  birinchi 

marta Ioganisen aniqladi. Iogannsen 6 yil davomida har xil liniyalarda loviya 

donning yirikligi bo’yicha ganlash olib borganda hech qanday olg‘a siljish 

bo’lmadi.  Olingan  avlodlar  doimo  liniyaning  o’rtacha  ko’rsatgichiga 

qaytganligi,  ya’ni  regressiya  xodisasi  kuzatildi.  SHunday  qilib  genotitik 

---

o’zgaruvchanlik bo’lmaganda, tanlash natija bermasligi aniqlandi. 

Populyasiya va sof liniyalarda tanlash natijasi keskin farq qilishining 

sababi  ulaming  irsiy  jihatdan  har  xil  tuzilishidir.  Populyasiyada 

o’zgaruvchanlik  juda  katta  bo’lib  u  ikki  qismdan,  ya’ni  irsiy  va  noirsiy 

o’zgaruvchanlikdan iboratdir. 

Sof liniyadagi o’zgaruvchanlik asosan tashqi muhit faktorlari ta’sirida 

ro’y  beradigan  fenotipik  o’zgaruvchanlikdir.  Bu  o’zgaruvchanlik  naslga 

berilmasligi  aniqlandi.  Tanlash  asosan  genotipik  o’zgaruvchanlik  bilan  ish 

ko’radi. 

Populyasiya  genetikasi 

muammolariii  rivojlantirishda  S.Rayt, 

S.S.CHetverikov,  N.P.Dubinin,  D.D.Romashev  va  boshqalarning  xizmati 

katta.  Populyasiya  genetikasi  erishgan  yutuqlar  evolyusiya  qonuniyatlarini 

bilishga  yordam  beradi  va  shu  bilan  birga  qishloq  xo’jalik  hayvonlari  va 

o’simliklari genetikasini o’rganingda ham katta rol o’ynaydi. 

Erkin  ko’payuvchi  barcha  hayvonlar  va  ko’nchilik  o’simliklar 

populyasiyalarida  evolyusion  jarayon  o’ziga  xos  qonuniyatlar  asosida 

kechadi. 

Angliya  olimi  Xardi  va  nemis  vrachi  Vaynberg  (1908)  erkin 

ko’payuvchi populyasiyada tanlash olib borilmasa, tenglikning saqlanishini, 

ya’ni  bo’g‘indan  bo’g‘inga  genotiplar  nisbati  o’zgarmasdan  qolishini 

aniqladilar. Bu nisbat quyidagi formula bilan aniqlanadi: