|
Góshlilik belgisi rawajlanǵan tip talabına kóre buyımlardıń kókragi keń hám tereń, bası kishi, moynı kalta hám qalın, dem alıw organlar sisteması onsha rawajlanbaǵan, element almasıw procesi tómen, búyrek ústi hám jınıslıq bózi funksiyası rawajlanǵan hám tiykarınan góshdor materiallıq zatlarǵa tiyisli bolıp tabıladı.
Aralas (qos ) tip talabına kóre haywanlardıń qaysı ónimi joqarı dárejede rawajlanǵan boisa soldıń atı aldın aytıladı. Mısalı, góshdorli- gi boisa ol halda góshdorlik-sútlilik tip dep júritiledi hám kerisinshe. Ulıwma, haywanlardı kompleks bahalaw boyınsha P. N. Kuleshov klassi- fikatsiyasidan paydalanıladı. Ásirese, násilshilik jumıslarında, haywanlardı tuwrı tańlawda, juftlashda hár bir haywandıń dene dúzilisi, Konstituciyasiniń mus- tahkamligi, olardıń shıdamlılıǵı, haraktachanligi hám jemisdorligiga bólek itibar beriledi. Usınıń menen birge haywanlardıń sırtqı túsi, yaǵnıy eksteryeri da zárúrli áhmiyetke iye esaplanadı. Nasi ushın ajıratılǵan buyımlar ózleriniń eksteryeriga kóre hesh qanday kemshiliklerge iye boimasliklari kerek. Keri jaǵdayda olardıń bul kemshilikleri olardıń násillerinde de kórinetuǵın boiadi.
Shvetsariya alımı professor Ol. Dyurst konstitutsion tiplerni klassifikatsiyalash-de oksidleniw procesiniń jedel barıwına tiykarlanadı. Ol konstitutsiyani eki tipga: dem alıw hám awqat as sińiriw qılıw tiplerine boladı.
Dem alıw tipidagi haywanlardıń denesi eki qaptal tárepden siqiq, úshmúyeshlik formalı baladı. Qabırǵaları omırtqa tekshesine ótkir múyesh astında órnashganligi sebepli, tós penenpenenqápesinde gazlar almasınıwı jedelligi awqat as penensińiriw qılıw tipidagi haywanlarnikiga salıstırǵanda 13-15% joqarı baladı.
Haywanlar Konstitusiyası dep, olardıń sırtqı ortalıq sharayatına maslasqanlıǵı, násillik belgileri hám ónimdarlig’i tárepinen olar organizminiń morfologiyalıq, fiziologikalıq hám bioximiyalıq qásiyetleri jıyındısına aytıladı.
P. N. Kuleshev hár túrlı maqsette paydalaniletuǵın qaramallar denesi ayırım bólimlerdiń dúzilisine hám salıstırmalı rawajlanǵanlıǵına tıykarlanıp, hám de dene dúzilisiniń basqa qásiyetlerine súyene otirip, tórt qıylı tipdagi konstitutsiya bar ekenligin tiykarlab bergen. Yaǵnıy olardı miytin, názik, bos hám qopal tiplarga bolǵan.
M. F. Ivanov tortala tip úlken áhmiyetke iye ekenligine tıykarlanıp, barlıq túrdegi haywanlar ushın zárúrli bolǵan besinshi tip bekkem tip bar ekenligin kórsetken. Bul tip tiykarınan násilshilik jumısları ushın talay qolay buyımlardıń shıdamlılıǵına, ónim darlig’ina hám sırtqı ortalıq sharayatına iykemlesiw sıyaqlı ayrıqshalıqlardı óz organizminde sáwlelengenlestire alǵan wákillerge tiyisli bolıp tabıladı. Sonday etip, sharwa buyımların bahalawda tańlaw hám saralawda hám de násilshilik selektsiya jumıslarında áne sol 5-ta konstitutsiya tipi keń kólemde qollanıladı.
Buǵalardı tańlaw hám bahalawda olardıń kelip shıǵıwı, eksteryeri, salmaǵı, bergen násilleriniń sapasına bólek itibar beriledi. Konstitusiyası miytin hám bekkem, er adamlıq ózgesheligi ayqın ańlatpalan- gan, súlder baquwat, gewdesiniń orta qisrni jaqsı rawajlanǵan, ayaqları tuwrı hám bekkem bolıwı unamlı esaplanadı. Ásirese násilshilik xojalıqlarında buǵalardıń kelip shıǵıwına, qaysı liniyaga yamasa shańaraqqa tiyisli ekenligi, ata-anasınıń sapa belgileri zárúrli áhmiyetke iye. Buǵalardı bahalawda olardan alınatuǵın maniyini eyakulyat kólemi, onıń gewekligi, jıldamlıǵı hám rezistentligine bólek itibar beriledi. Buǵalardıń naslin sapasına kóre bahalawda sol buqaning nasli bolǵan siyirlardıń jemisdorlik kórsetkishleri sol xojalıqtaǵı basqa siyirlardıń jemisdorligi menen salıstırıwlaw arqalı belgilenedi. Góshdor tuqım buǵalardı tańlaw jumısların aparıwda, olar gewdesiniń arqa úshinshi bólegine bólek itibar beriledi. Bunda olardıń san bólegi aqır-aqıbetde góshdor hám iri bolıwı unamlı esaplanadı. Lekin biziń respublika regionlarında baǵılatuǵın qazaqı aq bas, qalmoqi hám santa-gertruda sıyaqlı zot buǵalarınıń san bólegi toraygan, góshdorlik ózgesheligi joqarı dárejede bo lmasligi hám usınıń menen olardıń tós penenbólegi jaqsı rawajlanǵan, tereń hám keń bolıwı kóplegen ilimpazlar tárepinen kórsetilgen
Gósh baǵdarı daǵı buyımlardıń gewdesi dumaloq, suyekleri jińishke, lekin bekkem, miytin boiishi kerek. Olar ózleriniń Konstitusiyasına kóre tiykarınan bos tip talabına juwap beredi hám geyde názik tipga da uqsas boiadi. Bunday buyımlar tutınıw etken ot-jemdi gósh hám may tayarlaw ushın sarplaydı (33 hám 34-súwretler). Sút baǵdarı daǵı buyımlardıń gewdesi chózinchoq, qotma, mańlayı qısqa, murın bólegi keń, bası jeńil, shaynaw muskulları jaqsı rawajlanǵan, terisi juqa, shozılıwshı — elastik, shaqları qısqa hám jıltır boiadi (35-súwret). Buǵalarınıń bası siyirlarinikiga qaraǵanda kalta, lekin keń boiadi. Ulıwma sút baǵdarı daǵı siyirlardıń bası salmaqli hám qopal boiishi maqul emes penendep esaplanadı. Gósh ónim yamasa aralas (sút-gósh hám gósh-sút) ónim yóna- lishidagi buyımlardıń eksteryeri gósh hám sút baǵdarı daǵı buyımlardıń aralıq yamasa orta jaǵdayın ańlatadı. Lekin kóp waqıt olardıń yamasa góshdorlik yamasa ser- sútlıq belgi-belgilerinen birewi ekinshisine kóre jaqsılaw kórsetilgen boiadi. Eki belgisi birdeyde rawajlanǵan buyımlar kamdan kem ushraydı. Ulıwma, kóp qost ónim (da sút, da gósh) baǵdarı daǵı buyımlar denesine ataq beriw ushın olardıń eksteryerini esapqa oigan halda, joqarıda kórsetilgen talaplar tiykarında ámelge asıriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
