Zokirjon saidboboyev

N. Muravyov 
bergan. Uning elchiligining asosiy vazifasi turkmanlar 
bilan aloqa o‘rnatish va ularning hududlaridan Xiva, Buxoro va 
Shimoliy Hindistonga savdo yo‘llarini ochishga qaratilgan edi.
N .Muravyov awalo Kaspiy dengizini ko‘zdan kecliirib, uning 
janubi-sharqiy qirg‘oqlarini tasvirga tushirdi va Xivaga sayohat 
qildi. 1822 yilda o‘z sayohati natijalarini nashr ettirib, unda 0 ‘rta 
Osiyo tabiati haqida bir qator qimmatli ma’lumotlar beradi. 1821 
yilda N .Muravyov yana 0 ‘rta Osiyoga tashrif buyuradi hamda 
Krasnovodsk va Balxan qo‘ltiqlarida tadqiqotlar olib boradi. Ushbu 
hududlaming mukammal kartasi yaratildi.
1820-1821 yillarda Buxoroga 
A.Negri 
boshchiligidagi rus 
elchilari tashrif buyuradi. Unda Bosh shtab zobitlaridan 
G.K.Meyendorf, V.D.Volxovskiy, A.K.Timofeyev, tabiatshunos 
X. Pander va sayyoh E.A.Eversmann ishtirok etgan. Ekspedisiya 
natijasida 50 verstli masshtabdagi karta yaratildi hamda 5 
astronomik nuqta belgilandi (shu jumladan Buxoro shahrining 
koordinatalari ham). Karta ilk bor sayohat tavsifi bilan 1826 yili 
Parijda K.Meyendorf tomonidan nashr ettirilgan.
1833 yildan 1846 yilga qadar Orenburg o‘lkasi va unga tutash 
0 ‘rta Osiyo hududlarida qator tadqiqotchilar ish olib bordilar. 
Ularning faoliyati asosan 0 ‘rta Osiyoning shimoliy hududlari va 
Xiva, Buxoro davlatlarining ma’lum qismini qamrab olgan edi. 
Kartografik tasvirga olish ishlari harbiy qismlarda harbiy topograflar 
tomonidan olib borildi. 1841-1855 yillarda Orol dengizidan 
shimolga va shimoh-sharqqa tomon yo‘nalishda va Sirdaryoning 
quyi oqimlarida alohida manzillar va yo‘nalishlar turli masshtabh 
tasvirga olindi.
Ular orasida o‘sha davming tarixiy-kartografik ma’lumotlarini 
o‘zida to‘plagan tadqiqotchi 
Ya.V. Xanikov 
hisoblanadi. U 12 yil
61

---

davomida 0 ‘rta Osiyoning shimoli-g‘arbiy tumanlari haqidagi 
ma’lumotlarni yig‘ib, aholi manzillarining to‘la jadvalini tuzdi. 
Jadval astronomik aniqliklar va Xiva xonligiga tashrif buyurgan 
sayohatchilar ma’lumotlari asosida tuzilgan edi.