Ziyamuhamedova

Spirtlar ishlab chiqarish

Neftkimyo sanoatida spirtlar eng muhim va ko‘p tonnali mahsu- lotlardan biridir.
Ishlatishni turli oblastlarda spetsifikaga bog‘liq holida keng va turli-tumanligi o‘z navbatida ularni ishlab chiqarish usullarini ham xilma-xilligini taqozo qiladi.
Hozirgi vaqtda spirtlar ishlab chiqarishning asosiy usullari quyi- dagilardir:

1. 
   Оlefinlar (etilen va propilen) ni to‘g‘ridan to‘g‘ri gidratatsiya-
   

si.

2. 
   Оlefinlarni sulfat kislota yordamida gidratatsiyasi. Ushbu usul
   

bilan etil spirti va zanjirida C₃ dan C₄ gacha bo‘lgan ikkilamchi spirt- lar olinadi.

3. 
   Оksosintez usuli. Ushbu usul bilan zanjirida C₄–C₈ uglerod atomi bo‘lgan izo – va normal tuzilishga ega bo‘lgan aldegidlar va birlamchi spirtlar olinadi.
   
4. 
   Аluminiyorganik birikmalar yordamida birlamchi spirtlar oli- nadi.
   

1. Etilenning to‘g‘ridan to‘g‘ri gidratatsiyasi

Etilenni to‘g‘ridan to‘g‘ri gidratatsiya qilish 1932-yildayoq o‘rganila boshlagan. Jarayon katalitik. Katalizatorni ikki sinfga bo‘lish mumkin:

1. 
   Suyuq katalizatorlar:
   

1) sulfat kislota (H₂sO₄), xlorid kislota (HCl), fosfat kislota
(h₃pO₄)

2. 
   Qattiq katalizatorlar:
   

1. 
   CaО+0,5V₂О₃+3,6n₃RО₄ (kalsiy oksidi+bor oksidi +fosfat kis- lota);
   
2. 
   Silikageldagi H₃pO₄;
   
3. 
   Аlumosilikatdagi H₃pO₄;
   
4. 
   Turli yoyuvchilardagi WO₃ (volfram oksidi).
   

Sanab o‘tilgan katalizatorlardan alumosilikatdagi H₃pO₄ va sili- kageldagi volfram oksidi sanoat ahamiyatiga ega.
1949-yilda Hamdo‘stlik mamlakatlarida (R.F) etilenni to‘g‘ridan- to‘g‘ri gidratatsiya usuli bilan etil spirt ishlab chiqarishning birinchi sanoat qurilmasi ishga tushirilgan.
Etilenni to‘g‘ridan to‘g‘ri etil spirtiga gidratatsiya jarayoni bir bosqichda ketib, qaytar ekzotermik reaksiyadan iborat:
C₂h₄+h₂О C₂h₅ОH+10,9 kkal/mol
Reaksiya hajmning kamayishi bilan ketganligi sabab, termodi- namik jarayonni spirt hosil bo‘lish tomoniga muvozanatni siljitish omillari quyidagilardir: yuqori bosim, quyi harorat suv va etilenlarni yuqori nisbatlari.

1.