Ziyamuhamedova

Qo‘lansa hidli kimyoviy birikmalardan tozalash

Piroliz gazlarida yoki neftni qayta ishlash jarayonlarida ajralib chiqadigan gazlarda ko‘pgina hollarda vodorod sulfid va uglerod II oksid mavjud bo‘ladi. Ushbu qo‘shimchalardan juda ko‘p jarayon- larda ishlatiladigan katalizatorlarni zaharlaydi va o‘zini nordon xu- susiyati sababli apparaturani korroziyaga uchratadi.
Neftkimyoda ilgarilari gazni H₂S va SО₂ lardan to‘la tozalash jarayonida ishqordan keng foydalaniladi. Ishqor yordamida tozalash ikki bosqich – sovuq va qaynoq ishqor vositasiada – ya’ni I bosqich 50ºC da 11,6 % li ishqor eritmasida; II – bosqich 85ºC, 40 atmosfera bosim va o‘sha kontsentratsiyali ishqor.
Hozirgi vaqtda etanolamin yordamida tozalash keng tarqalgan bo‘lib, eng ko‘p monoetanolamin ^{ H}₂ ^NCH₂^CH₂^{OH } dan foydalani-
ladi. Bundan tashqari, dietanolamin ^HN ^CH2CH2OH ₂ va trietano-
lamin ^{N CH}₂^CH₂^{OH }₃ lar ham ishlatiladi. Оdatda, etanolaminlar-
ning 10–30% li suv eritmalari ishlatiladi.
Tozalashga quyidagi reaksiyalar sabab bo‘ladi:
HOCH₂CH₂ NH₂  H₂ S  HOCH₂CH₂ NH₂  H₂ S
HOCH₂CH₂ NH₂  H₂O  CO₂  HOCH₂CH₂ NH₂  H₂CO₃
Reaksiyalar monoetanolamin bilan t = 25 - 40°C da chapdan o‘ng- ga t = 105 - 110°C da esa o‘ngdan chapga (erituvchini regeneratsiya- si) boradi.
Аgar CО₂ ga tegmagan holda faqat vodorod sulfid ajratilsa, CО₂ bilan o‘zaro reaksiyaga kirishmaydigan trietanolamin ishlatiladi. Etanolaminlar yordamida 34% gacha H₂s va 5% gacha CО₂ bo‘lgan gazlar muvaffaqiyat bilan tozalanadi. Etanolaminlar bilan tozalangan gazlar ishqor yordamida qo‘shimcha tozalanadi.
Piroliz mahsulotlarida ko‘p bo‘lmagan miqdorda (0,5 dan kam molyar % da) atsetilen mavjud. Аtsetilenni misdan tayyorlanishi mumkin bo‘lgan apparatura bilan portlovchi birikma – mis atsetileni- di hosil qiladi. Undan tashqari, atsetilen yengil polimerlanadi, bu esa apparaturani tiqilib qolishiga olib keladi. Shuning uchun neftkimyo- viy qayta ishlashga ishlatiladigan gazlarning tarkibida atsetilenning bo‘lishi o‘ta nojoyiz. Аtsetilenni etilenga selektiv gidrogenlash yo‘li bilan yo‘qotiladi:
CH  CH  H₂  CH₂  CH₂
Gidrogenlash 200–300ºC haroratda 3–25 atmosfera bosimida olib boriladi. Katalizator sifatida yoyuvchidagi nikel (5% Ni, 95% Cr₂O₃), silikageldagi palladiy (Pd/SiO₂) yoki aluminiy oksididagi
molibden sulfid (MoS, Al₂O₃) ishlatiladi.
Ushbu jarayondan gazlarni komponentlarga ajratishgacha ham, ajratgandan keyin ham foydalanish mumkin. Birinchi holda gidro- genlash qurilmasi orqali katta hajmdagi gazlarni o‘tkazishga to‘g‘ri keladi, biroq gidrirlash uchun pirogaz tarkibidagi vodorod ishlatiladi. Ikkinchi holda ma’lum miqdorda vodorod kiritishga to‘g‘ri keladi va gidrirlashdan so‘ng reaksiyaga kirishmay qolgan vodorod va etilenni qo‘shimcha ajratish lozim bo‘ladi.
Аtsetilenni dimetilformamid yoki atseton bilan absorbsiyalab yo‘qotish mumkin.

3.