Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

умра қилиш ниятида (йўлга) чиқди. У билан одамлар ҳам бор эди. Абдуллоҳ уларга имомлик 
қиларди. Бир куни у бомдод намозига турди. Кейин: “Биронтангиз олдинга ўтсин”, деб 
ҳожатхонага кетди
170
. Сўнг: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Намоз вақти 
кирганида биронтангиз ҳожатхонага боришни истаса, аввал у ерга бориб келсин”, деганларини 
эшитганман”, деди (Абу Довуд, Термизий, Ҳоким ривоят қилган. Ривоят санади саҳиҳ). 
Киши ҳатто жамоат намозидан кечикса ҳам, аввал ҳожатини чиқариб келади
171
. Чунки Набий 
соллаллоҳу алайҳи ва саллам ҳожати қистаб турган бир саҳобийни намозга қўймаганлар
172
. Нега 
десангиз, бундай ҳолатда одам эмин-эркин намоз ўқий олмайди, ибодати нуқсонли бўлиб қолади. 
Зеро, ҳожатхонага бориш эҳтиѐжи туғилганда мияга бўшаниш лозимлиги ҳақида буйруқ (сигнал) 
келади. Агар одам қайта таҳорат қилишдан эриниб, шу ҳолатда ибодатга кирса, мияга тўхтовсиз 
келаѐтган сигналлар уни хотиржам намоз ўқишга қўймайди. Набавий ҳадисдаги қайтариқ 
ҳикматларидан бири шунда. 
30-САБАБ. НАМОЗНИ УЙҚУ КЕЛИБ ТУРГАНДА ЎҚИМАСЛИК 
َةَِِئ َع ْنَع
َمْػهَع ُللا َيِضَر
َؿ َق َ َّلَسَس ِىْهَلَع ُىَّللا ىَّلَص ِىَّللا َؿوُسَر َّفَأ
: 
َّتََّح ْدُقْرَػهْلَػف يّْلَصُي َوُيَس ْ ُكُدَحَأ َسَعَػن اَذِإ
ْ ُكَدَحَأ َّفِإَف ُـْوَّػهلا ُىْهَع َبَيْذَي
َن َوُيَس ىَّلَص اَذِإ
َل ٌسِع
ُىَسْفَػن ُّبُسَهَػف ُرِفْغَػتْسَي ُىَّلَعَل يِرْدَي
َر .
َس ُوا
ْلا
ُب َخ
ِر 
ُّي
وُبَأَس ٌ ِلْسُمَس
.ْىَج َم ُنْباَس ُّيِذِمْرّْػتلاَس َدُساَد
Оиша розияллоҳу анҳодан
173
ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: 
“Агар биронтангиз намоз ўқиѐтганида мудраса, уйқу кетгунича (озроқ) мизғиб олсин. Чунки 
мудраб намоз ўқиса, истиғфор айтаман, деб ўзини сўкиб қўйганини билмай қолади”, деганлар 
(Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Термизий, Ибн Можа ривоят қилган). 
Бу гап барча намозларга – кечаси, кундузи ўқиладиган фарз намозига ҳам, нафл намозига ҳам 
тегишли. Намозни диққат-эътибор, ғайрат-шижоат билан ўқишга ундаш мақсадида шундай маслаҳат 
берилмоқда
174
. 
Демак, намозга шайланган кишини уйқу босса, бироз ухлаб олгани маъқул. Чунки, у Аллоҳдан 
гуноҳларини кечиришни сўраш ўрнига ўзини сўкиб қўйганини билмай қолиши эҳтимоли бор. Устига-
170
Имом Термизий келтирган ривоятга кўра, Абдуллоҳ ибн Арқам розияллоҳу анҳу қавм имоми қўлидан ушлаб 
олдинга ўтказган. Кейин мазкур ҳадисни айтган. 
171
Мана шу сабаб билан жамоатни тарк этиш жоиз (Манба: Абул Ало Муборакфурий, “Туҳфатул аҳвазий”). 
172
Манба: Ибн Можа ривояти. 
173
Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Агар 
биронтангиз намозда мудраса, нима ўқиганини билгунича (озроқ) мизғиб олсин”, деганлар (Бухорий ривоят қилган). 
174
Манба: Нававий, “Шарҳун нававий ала саҳиҳи муслим”. 

---

83 
устак бундай ҳолатда ўқилган намозда хушуъ бўлмайди, мудраган одам нима ўқиѐтганини идрок 
этмайди. 
َس َع
ْن 
ِبَِأ
َةَرْػيَرُي
ُىْهَع ُللا َيِضَر
َق
َؿ 
:
ىَّلَص ِىَّللا ُؿوُسَر َؿ َق
َ َّلَسَس ِىْهَلَع ُىَّللا
: 
َ ََْعَػتْس َف ِلْهَّللا ْنِم ْ ُكُدَحَأ َـ َق اَذِإ
ْعََِطْضَهْلَػف ُؿوُوَػي َم ِرْدَي ْ َلَػف ِىِن َسِل ىَلَع ُفجْرُوْلا
.
َر َس
ُوا 
ُم ْس
ِل ٌ
.ْىَج َم ُنْباَس َدُساَد وُبَأَس
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Агар