Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

“Эсланг, Иброҳим Исмоил билан биргаликда Байтуллоҳ пойдеворини кўтариб (дедилар:) 
“Парвардигоро, биздан (бу амалимизни) Ўзинг қабул айла. Шубҳасиз, Сен Эшитувчи, 
Билувчисан” (Бақара сураси, 127-оят). 
106
Муслим, Термизий, Доримий, Аҳмад, Байҳақий ривоят қилган. 
107
Табароний “Авсат”да ривоят қилган. Бу ривоятни Ибн Касир “Тафсирул қуръонил азим”да, Жалолиддин 
Суютий “Ад-дуррул мансур”да келтирган. 

---

54 
Яъни, эй Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам), Иброҳим билан Исмоил алайҳимуссалом 
Каъбатуллоҳ асосини кўтараѐтганларида “Парвардигор, биздан солиҳ амалимизни қабул эт, 
дуоларимизни ижобат қил. Зеро, Сен бандаларинг гапларини эшитасан, ҳолатларидан, ниятларидан 
хабардорсан”, деганларини эсланг. 
Мазкур икки пайғамбар улуғ ишни қилаѐтган бўлсалар-да, қалбларида хавф билан ражо бор 
эди. Шунинг учун умид билан, қўрқув билан Аллоҳга дуо қилишган, амалларини ҳусни қабул 
этишини сўрашган. Улуғ пайғамбарлар Аллоҳ наздида буюк ишни қилаѐтиб амаллари қабул бўлмай 
қолишдан хавфсирашган экан, биз бундан-да сергакроқ бўлишимиз зарур. 
Аллоҳ таоло шундай деган: 
“-------------------------Арабча матн---------------------------” 
“Шунингдек, улар садақаларини (қиѐматда) Парвардигорга қайтувчи эканларидан 
қалблари қўрқиб турган ҳолда берадиган кишилардир...” (Мўминун сураси, 60-оят). 
Асъад Ҳавмаднинг “Айсарут тафосир” китобида мазкур оят қуйидагича тафсир қилинган: “Улар 
ўзларига юклатилган бандалик вазифаларини тўлиқ бажарадилар, фарз, вожиб амалларни мукаммал 
адо этадилар. Шунда ҳам амалларини нуқсонли деб биладилар, тоат-ибодатларини кам санайдилар, 
эзгу ишлари Аллоҳ томонидан қабул қилинмай қолишидан қўрқадилар. Чунки улар Аллоҳга 
қайтишларини, куни келиб У Зот ҳузурида туриб ҳисоб беришларини яхши билишади. Камбағалларга, 
бева-бечораларга садақалар беришса-да, риѐ, кибр аралашиб амаллари ҳабата (бекор) бўлиб 
қолишидан чўчишади”. 
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Мен: “Эй Расулуллоҳ, Аллоҳнинг “Шунингдек, 
улар садақаларини (қиѐматда) Парвардигорга қайтувчи эканларидан қалблари қўрқиб турган ҳолда 
берадиган кишилардир” деган сўзи ўғрилик, зино қилиб, хамр (яъни, ароқ каби нопок ичимликлар) 
ичиб, шу билан бирга Аллоҳдан қўрқадиган киши ҳақидами?” деб сўрадим. Шунда у зот: “Йўқ, (бу 
оят) рўза тутадиган, садақа берадиган, намоз ўқийдиган, шу билан бирга (амаллари) қабул бўлмай 
қолишидан қўрқадиган киши ҳақидадир”, дедилар
108
”. 
Банда амали Аллоҳ тарафидан қабул қилиниши учун бир неча шартлар мавжуд. Жумладан, имон, 
ихлос, ният амаллар илоҳий даргоҳга кўтарилиши учун асосий восита саналади. Қилган эзгу ишлари 
қабул бўлмай қолишдан қўрқиш ҳам солиҳ мўминларга хос сифатдир. 
Шу ерда савол туғилади: амали мақбул бўлмасликдан қўрқиш ҳикмати нимада? 
Биринчидан, амалим қабул бўлмай қолса-чи, деган ўй кишини доим ўзини тергашга, амалларини 
янада мукаммалроқ бажаришга ундайди. 
Иккинчидан, амали қабул бўлмай қолишдан қўрқадиган одам кибрга, ғурурга берилмайди, 
ғафлатда қолмайди. Чунки қўрқув уни доим сергак бўлишга чорлайди. 
Учинчидан, амали қабул бўлмай қолишдан қўрқиш савобли ишларни янаям кўпроқ, сифатлироқ 
қилишга туртки беради. 
َع ْن
ُع َب
َد َة
ْب
ِن
َّصلا
ِم 
ِت
ُىْهَع ُللا َيِضَر
َق
َؿ 
: 
َق
َؿ 
َر
ُس
ُؿو
ِللا
َص َّل
ُللا ى
َع َل
ْه ِى
َس
َس َّل
َ 
ِإ :
َذ
َػت ا
َو َّض
َأ 
ْلا َع ْب
ُد 
َف َأ
ْح
َس
َن 
ْلا ُو
ُض
َءو
َُّثُ
َق
َـ
ِإ
ََ
َّصلا 
َل ِة
َف َأ
ََّت
ُر ُك
َعو
َم
َس
ُس
َُ
َدو
َي
َس
ْلا ِو
َر َءا
َة 
ِف
َمه
َق
َل 
ْت
: 
َح ِف
َظ
َك
ُللا
َك
َم
َح
ِف
ْظ َت
ِنِ
َُّثُ 
ُأ
ْص
ِع َد
َِبِ
ِإ
ََ
َّسلا
َم
ِء 
َس 
ََلُ
َض
ْو ٌء 
َس ُن
ٌرو
َس ُف
ِت
َح
ْت
ََلُ
َأ
ْػب َو
ُبا
َّسلا
َم
ِء 
َس ِإ
َذ
َْلَ ا
ُْيُ
ِس
ْن 
ْلا َع ْب
ُد 
ْلا ُو
ُض
َءو 
َس َْلَ
ُي ِت
َّ
ْلا ُر ُك
َعو
َس
ُّسلا
َُ
َدو
َس ْلا
ِو َر
َءا َة
ِف
َمه
َق َل 
ْت
: 
َض َّػه
َع
َك
ُللا 
َك
َم
َض
َّػه ْع َت
ِنِ
َُّثُ 
ُأ
ْص
ِع َد
َِبِ
ِإ
ََ
َّسلا 
َم
ِء 
َس
َع َل ْػه
َم
ُظ
ْل َم
ٌة 
َس ُغ ّْل
َو
ْت
َأ ْػب
َو
ُبا
َّسلا
َم
ِء 
َُّثُ 
ُػت َل
ُّف
َك
َم
ُػي
َل
ُّف
َّػثلا
ْو
ُب
َْلْا
ِل ُق
َػف ُه
ْض 
َر
ُب
َِبِ
َس
ْج َى
َص
ِح 
ِب َم 
.
.ُراَّزَػبْلاَس ُّ ِنِاَرَػبَّطلا ُواَسَر
Убода ибн Сомит розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: