Зиѐвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

НАБАВИЙ ТАРБИЯ, НАБАВИЙ МЎЪЖИЗА 
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам муаллим, мураббий сифатида умматларига ҳақ йўлни, 
шариат ҳукмларини баѐн этганлар. Шу билан бирга, хато-камчиликларини тузатиб турганлар. 
Жумладан, намоздаги нуқсонларни ислоҳ қилганлар, ибодатни тўкис бажариш ҳақида йўл-йўриқ 
кўрсатганлар. 
َرْػيَرُي ِبَِأ ْنَع
َة 
ُىْهَع ُللا َيِضَر
َر َّفَأ
ُللا ىَّلَص ِللا َؿوُس
َؿ َق َ َّلَسَس ِىْهَلَع 
: 
َرَػت ْلَي
ِللاَس َهُي َي ِتَِلْػبِق َفْس
َم 
َّيَلَع ىَفَْيَ
َلَس ْ ُكُعوُكُر
يِرْمَظ َءاَرَس ْ ُكاَرَل ّْنِِإَس ْ ُكُعوُُِخ
. 
.ٌ ِلْسُمَس ُّيِر َخُبْلا ُواَسَر
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам 
шундай деганлар: “Кўряпсизларми, менинг қиблам бу томонда. Аллоҳга қасамки, менга 
рукуъларингиз ҳам, хушуъларингиз ҳам билинмай қолмайди
57
. Мен сизларни орқамдан ҳам 
кўриб тураман” (Бухорий, Муслим ривоят қилган). 
Яъни, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам қиблага қараб турибдилар. Биз орқа тарафдамиз. У 
зот бизни кўрмайдилар, деб ўйламанглар. Албатта, мен рукуъ қилганингизни ҳам, хушуъларингизни 
ҳам кўриб тураман, деб саҳобаи киромларга мурожаат этмоқдалар. Шу йўл билан уларни огоҳликка, 
намозни хушуъ билан ўқишга чақиряптилар. 
Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам орқага қарамасдан у тарафда нима бўлаѐтганини 
билишлари ғайриоддий ҳолат саналади. Бу ҳақиқий идрок этиш бўлиб, фақат у зотнинг ўзларига хос 
мўъжизадир. 
54
Бухорий, Муслим, Абу Довуд, Насоий, Ибн Можа, Аҳмад, Ибн Ҳиббон ривоят қилган. 
55
“Меҳроб” сўзи “жанг қилинадиган жой” маъносини ифодалайди. Масжидда имом турадиган жой “меҳроб” 
дейилишига сабаб, у меҳробда якка ўзи қолиб, фикрини бир ерга жамлаш учун шайтонга, нафсга қарши курашади. 
56
Нисо сураси, 76-оят. 
57
Ҳадисда “Менга рукуъларингиз ҳам, хушуъларингиз ҳам билинмай қолмайди”, дейилмоқда. Уламолар 
айтишича, бу ердаги “хушуъ”дан мурод сажда бўлиши эҳтимолдан холи эмас. Чунки сажда хушуънинг энг юқори 
нуқтасидир. Банда саждада Аллоҳга жуда яқин бўлади (Манба: Ибн Ҳажар Асқалоний, “Фатҳул борий”). 

---

26 
ٍسَنَأ ْنَع
ُىْهَع ُللا َيِضَر
ُللا ىَّلَص ِللا َِّبَِن َّفَأ
َؿ َق َ َّلَسَس ِىْهَلَع 
: 
ا اوَُِّْأ
َل ّْنِِإ ِللاَوَػف َدوَُُّسلاَس َعوُكُّرل
ِدْعَػب ْنِم ْ ُكاَر
ُْتْدَََس َم اَذِإَس ْ ُتْعَكَر َم اَذِإ يِرْمَظ
.
.ُىَل ُظْفَّللاَس ٌ ِلْسُمَس ُّيِر َخُبْلا ُواَسَر
Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича, Набий соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Рукуъни,