Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

Савол-жавоблар 
Савол:
Дин деганда нимани тушунамиз? 
Жавоб:
Аллоҳ таоло бандаларига юборган ҳукмлари тўпламини. 
Савол:
Аллоҳ таоло бандаларига қандай ҳукмлар юборган? 
Жавоб:
Нима тўғри, нима нотўғрилигини баён қилувчи ҳукмлар юборган. 
Савол:
Аллоҳ таоло Ўз ҳукмларини қайси йўл билан бандаларига билдирган? 
Жавоб:
Инсонлар ичидан энг муносибини пайғамбар этиб танлаб олган. Ўша пайғамбарга улуғ 
фаришта Жаброил алайҳиссалом воситасида ваҳий тушириб, дин ҳукмларини ўргатган. Пайғамбар уни 
одамларга етказган. 
Савол:
Агар бирон кишига Аллоҳнинг ҳукмлари етиб бормаса, уни биров Исломга даъват қилмаса, 
мусулмон бўлмагани учун у ҳам охиратда азобланадими? 
Жавоб:
Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилган: 
“Биз бирон пайғамбар юбормагунча 
(яъни, у 
орқали Ўзимизнинг амр-фармонларимизни етказиб, унга итоат этишдан бош тортмагунларича, бирон 
кимсани)
 азобловчи эмасмиз”
(“Исро” сураси, 15-оят).

---

4 
Демак, ғорда, тоғ чўққисида, дунёдан бутунлай узилиб қолган чекка жойларда даъват етиб бормаган 
шахс топилса, у фатрат аҳлидан ҳисобланади. Шунинг учун жазоланмайди. 
Агар бирон одам даъватчини учратса, дин йўл-йўриқларини, Аллоҳнинг амр-қайтариқларини 
ўрганиб олиши, уларга амал қилиши лозим. Акс ҳолда ўзининг эътиборсизлиги, хато-камчиликлари учун 
жавобгар бўлади. 
Савол:
Фатрат аҳли кимлар? 
Жавоб:
Бирон пайғамбар юборилмаган, самовий диндан бехабар кишилар фатрат аҳлидир. Фатрат 
аҳли замон ёки макон жиҳатидан шундай шароитда яшайдилар, уларга самовий дин йўл-йўриқлари етиб 
бормайди. Масалан, Исо алайҳиссалом билан Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам ораларида маълум 
фатрат (муддат, замон, узилиш) ўтган. Яъни, Исо алайҳиссаломдан кейинги даврда ҳали янги Пайғамбар 
– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам келмасларидан аввал диндан бехабар кишилар ўтган. Ана 
шулар фатрат аҳли ҳисобланади. 
Шунингдек, оламдан узилиб қолган, мусулмонлардан йироқ жойларда яшайдиган, Ислом даъвати 
етиб бормаган кишилар ҳам фатрат аҳли (ёки аҳли фатрат) дейилади.