Зиёвуддин Раҳим 2 бисмиллаҳир роҳМАНир роҳийм!

ИСЛОМ ДИНИ РУКНЛАРИ 
Ислом дини рукнлари бешта: 
1. “Лаа илааҳа иллаллоҳ, муҳаммадур росувлуллоҳ” калимасини тил билан айтиб, дил билан 
тасдиқлаш. 
2. Бир кунда беш маҳал намоз ўқиш. 
3. Рамазон ойи рўзасини тутиш. 
4. Бой бўлса, йилда бир марта закот бериш. 
5. Йўлга қодир бўлса, умрида бир марта ҳаж қилиш. 
Ибн Умар розияллоҳу анҳу Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилади: “Ислом 
беш (асос)га қурилган: “Лаа илааҳа иллаллоҳ, муҳаммадур росувлуллоҳ”, деб гувоҳлик бериш, намозни 
тўкис адо этиш, закот бериш, ҳаж қилиш, рамазон (ойи) рўзасини тутиш” (Бухорий, Муслим, Термизий, 
Насоий ривояти). 
Ислом 5 та рукндан иборат. Буларни “фарз” дейилади. Фарз деб Аллоҳ буюрган ишларга айтилади. 
Фарз амалларни бажарган кишилар Аллоҳдан улуғ савоб-мукофот олади, бажармаганлар қаттиқ гуноҳга 
ботади. 
Қуйида мазкур рукнларнинг ҳар бирини алоҳида кўриб чиқамиз. 
1-РУКН. “ЛАА ИЛААҲА ИЛЛАЛЛОҲ, МУҲАММАДУР РОСУВЛУЛЛОҲ” 
ДЕБ ГУВОҲЛИК БЕРИШ 
“Лаа илааҳа иллаллоҳ” калимаси маъноси: Аллоҳдан ўзга ҳақ маъбуд йўқ. Убудиятга (бандалик 
қилишга), улуҳиятга (илоҳ дея сифатланишга) фақат Аллоҳнинг Ўзи муносибдир. Аллоҳдан ўзга 
сиғиниладиган нарсалар ҳақ эмас, ботилдир. 
Банда мана шу калимани аниқ ишонч билан, ихлос, муҳаббат билан айтиши, уни чин кўнгилдан 
(шак-шубҳасиз, иккиланишсиз) қабул қилиши, ана ўша калимага мувофиқ ҳаёт кечириши талаб этилади. 
Кимда-ким “Лаа илааҳа иллаллоҳ”, деб калима келтирса, уни мусулмон санаймиз, унга мусулмон 
сифатида муомала қиламиз, ортиқча текшириб, муҳокама қилиб ўтирмаймиз, унинг қалбидаги сирларини 
Аллоҳга ҳавола этамиз. Чунки биз унинг дилида нима борлигини билмаймиз. Бу борада зоҳирга (яъни, 
ташқи кўринишга) қараб муомала қилинади. Қалбидагини Аллоҳ билади, Ўзи ҳукм чиқаради. 
Банда жаҳаннамдан узоқлаштирилиб, жаннатга киритилиши учун Аллоҳдан ўзга ҳақ маъбуд 
йўқлигига сўзсиз ишониши лозим. Ўтмишда ўтган барча пайғамбарлар умматларини “Лаа илааҳа 
иллаллоҳ” деб эътиқод қилишга чақиришган. Мана шу калимани қабул қилиш ёки инкор этишга қараб 
одам бахтли ёки бахтсиз бўлади. Эртага қиёматда номаи аъмол ўнг ёки чап тарафдан берилиши, амаллар 
мезонда тортилганида оғир ёки енгил келиши, қабрдаги, охиратдаги савол-жавоб қай ҳолатда ўтиши “Лаа 
илааҳа иллаллоҳ” калимасини қабул қилиш-қилмасликка боғлиқ. 
“Лаа илааҳа иллаллоҳ” калимаси имоннинг энг юқори нуқтасидир. Мазкур калима мезонда оғир 
келади. Зикрлар ичида ҳам энг афзали тавҳид калимасини талаффуз этиш, қалбга жойлашдир. “Лаа 
илааҳа иллаллоҳ” калимасини қанча кўп айтсак, шунча қалбимиз ёришиб, нурга тўлади. Бу муборак 
калима дилга жо бўлса, инсон қиладиган амаллари тўғриланади. Тавҳид калимасига мувофиқ яшаган 
бандани Аллоҳ дунёда ҳам, охиратда ҳам қўллайди. Инсон вафотидан кейин қабрда савол-жавоб 
қилинганида тавҳид аҳлига сабот берилади. “Лаа илааҳа иллаллоҳ” калимаси асосида яшаган инсон 

---

7 
қабрдаги саволларга тутилмасдан, бурро-бурро жавоб беради. Демак, инсон шаҳодат калимаси мазмун-
моҳиятини яхшилаб ўрганиб олиб, унга амал қилса, бахтли бўлади, барака топади. 
“Муҳаммадур росулуллоҳ”нинг маъноси: Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва саллам Аллоҳнинг 
Расулидир. Яъни, Пайғамбаримиз алайҳиссалом барча инсонларга, жинларга пайғамбар этиб 
юборилганларига аниқ ишониш, у зот келтирган жами хабарларни, ҳукмларни розилик билан қабул 
қилиш, уларга бўйсуниш, қайтарганларидан қайтиш мазмунини ифодалайди. Зеро, Расулуллоҳга итоат 
этиш Аллоҳга итоат этиш, Расулуллоҳга осий бўлиш (буйруқларига бўйсунмаслик) Аллоҳга осий 
бўлишдир. 
Иккинчи шаҳодат калимаси биринчиси билан бирга айтилади. Иккиси битта рукн саналади. Биз 
азонда, намоздаги ташаҳҳудда мана шу икки калимани бирга зикр қиламиз. Мусулмон бўлиш учун 
иккаласини бирга айтиб, шубҳасиз тасдиқланади. Киши “Лаа илааҳа иллаллоҳ”, деса-ю, Муҳаммад 
соллаллоҳу алайҳи ва саллам пайғамбарликларини тан олмаса ёки аксинча бўлса, мусулмон 
ҳисобланмайди. Шунинг учун “Лаа илааҳа иллаллоҳ, муҳаммадур росувлуллоҳ” деб айтилади.