Daromad miqdori - olingan yoki olinishi lozim bo’lgan pul mablag’i yoki uning ekvivalentlaridan iborat. Biroq pul mablag’i yoki ekvivalentlari tushumi kechiqshrilgan bo`lsa. u holda joriy narxdagi naf qiymati olingan yoki olinishi lozim bo’lgan qiymat pul mablag’ining nominal miqdoridan kam bo`lishi mumkin.
Mahsulot (ish, xizmat) larni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to’g’risidagi Nizomda xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning ishlab chiqarish-xo’jalik faoliyati natijasida olinadigan daromadlarning quyidagi ro`yxati belgilangan:
• sotishdan olinadigan sof tushum;
• asosiy ishlab chiqarish faoliyatidan olinadigan boshqa daromadlar;
• moliyaviy faoliyatdan olinadigan daromadlar;
• favqulodda foyda.
Temir yo’l kompaniyasining mahsulotni sotishdan olinadigan sof tushum - yuk, yo’lovchi, bagaj, pochta tashishlarni va yordamchi-ko’makdosh faoliyat maxsulotini sotishni o’ziga oladigan asosiy faoliyatdan olingan sof tushum.
Temir yo’l komaniyasining asosiy faoliyati bo’yicha sotishdan olinadigan sof tushum (SST) yuklar, yo’lovchilar, bagaj, pochtalarni belgilagan tariflar bo’yicha tashish qiymati (TST) va yordamchi- ko’makdosh faoliyatning kelishilgan shartnomaviy narxlar bo’yicha mahsulot (ish, xizmat) qiymati (YOST) va qo`shilgan qiymat solig`ini (QQS) chegirmasi summasi sifatida ifodalanadi.
SST = TST + YOST
Asosiy faoliyatdan olinadigan tushumdan qo`shilgan qiymat solig`ini chiqarib tashlash markazlashgan holda «O’TY»AJning Moliya va buxgalterlik hisobi boshqarmasi orqali amalga oshiriladi.
Sotishdan olinadigan sof tushum temir yo’l kompaniyasiga tashish hajmi, yordamchi-ko’makdosh faoliyat ishlari va xizmatlari uchun tushishi kerak bo’lgan daromadni aks ettiradi. U kelgusi moliyaviy natijalarni hisob-kitobi uchun baza xisoblanadi.
O’zbekiston Resnublikasi Vazirlar Maxkamasining 2001 yil 3 martdagi «O’zbekiston temir yo’llari» davlat aksiyadorlik kompaniyasini boshqarishni tashkil etishni takomillashtirish to’g’risida»gi 108-son qaroriga asosan amalga oshirilayotgan, temir yo’l transporti korxonalari va tashkilotlarini xususiylashtirish jarayonlarini chuqurlashtirish chora-tadbirlari munosabati bilan kompaniyaning daromadlarining tarkibi va uning xarajatlari sezilarli darajada o’zgarishi mumkin. Ammo, yuk tashish daromadlari yaqin va uzoq kelajakda kompaniya daromadlarining asosiy qismini tashkil etishi mumkin. SHuning uchun ularni shakllanishini, oshirish yo’llarini o’rganish, restrukturizatsiya amalga oshirish jarayoni sharoitida ham o’zining ahamiyatliligini yo`qotmaydi.
Xalqaro qatnovlarda Osiyo-Yevropa transport koridorini ishlatish bilan, yuk tashishni rivojlanishi munosabati bilan ular bilan bog’liq bo’lgan daromadlar ham, mutaxassislarning fikricha, katta kelajakka ega. Bu xulosa yuk tashishning o’rtacha uzoqlik dinamikasi tasdiqlangan. 1998-2017 yillarda u xalqaro aloqalarda 228 dan 320 kmga, mahalliy aloqalarda 255 dan 267 kmga cho’zilgan. Yuk tashishning o’rtacha uzoqligini o`sish tendensiyasi temir yo’l transportini ustunligidan to’laroq ishlatishidan darak beradi.
«O’TY» AJ mutaxassislari yuk oborotini barkaror o`sishini prognoz qilmoqdalar: 2016 yilda 1998 yilga nisbatan 10-11 foizga o`sdi, tegishlicha kompaniyaning tashish daromadlari ham oshdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |